ISLAMI

Të gjitha falenderimet i takojnë Allahut dhe paqja e bekimi i Allahut qofshin mbi të dërguarin e Tij, Muhamedin.

Ky libër ka për qëllim të hapë një dritare të vogël për në fenë Islame dhe praktikimin e saj në mënyrë që t’u vijë në ndihmë fillestarëve të cilët dëshirojnë të mësojnë bazat e Islamit.

Libri është i ndërtuar në tre kapituj. Kapitulli “Islami – Feja universale” paraqet një vështrim të përgjithshëm në lidhje me pikëpamjet Islame rreth botës që na rrethon. Ai parashtron pyetje të tilla si: “Kush jam unë?” dhe “Përse jam në këtë botë?” Në të jepen informacione të bazuara në traditën Islamike në mënyrë që këtyre pyetjeve t’u jepen përgjigje bindëse. Pastaj jepet një biografi e shkurtër e Profetit Muhamed me qëllim që ta ndihmojë lexuesin të krijojë një këndvështrim të saktë nga pikëpamja historike në lidhje me rolin e tij në Islam. Më pas janë paraqitur fakte rreth Kur’anit dhe disa prej aspekteve të tij që kanë të bëjnë me autorësinë hyjnore dhe ruajtjen e tij. Në fund diskutohet rreth qytetërimit Islam duke bërë një retrospektivë në histori të shoqëruar edhe me komente të dijetarëve perëndimorë.

Kapitulli i dytë thellohet në studimin e besimit Islam dhe gjashtë kushteve të tij të cilat janë: besimi në Zot, në engjëjt, në librat hyjnorë të shpallur, në profetët, ringjalljen dhe në paracaktimin hyjnor. Racionaliteti i fesë Islame shpjegohet nëpërmjet citimeve nga vargjet e Kur’anore dhe thënieve profetike. Parabola dhe komentet nga Bediuzzaman Said Nursi e pasurojnë përmbajtjen dhe ndikojnë për ta kuptuar më lehtë atë.

Kapitulli i tretë bën fjalë për praktikat e besimit Islam të cilat përkufizohen si “pesë shtyllat e Islamit.” E ndërsa kapitujt paraardhës fokusohen në krijimin e bindjes në zemër, ky seksion në njëfarë mënyre jep informacione në lidhje me aspektin e jashtëm të fesë që konsiston në: deklarimin e besimit, faljen e namazeve, agjërimin e Ramazanit, dhënien e zekatit si dhe kryerjen e haxhit. Tekste të shkëputura të disa vargjeve Kur’anore dhe lutjeve të tjera janë dhënë në fund të librit, të shoqëruara me foto që tregojnë se si duhen kryer ritualet e përditshme të faljeve.

Unë do të desha të falënderoja miqtë në vijim të cilët kontribuan për këtë libër me anë të këshillave të tyre të dobishme, me korrigjimet si dhe me komentet e tyre. Ata janë: Ali Unal, Bonnie Rutherford Shahin, Kathleen St. Onge, Jane Louise Kandur, Ahmet Kurucan dhe Huseyin Senturk.

Islami – Feja universale

Qëllimi i jetës dhe besimit

Vështrim Islam në lidhje me njerëzit

Profeti Muhamed

Kur’ani

Qytetërimi Islam

Qëllimi i jetës dhe besimit

Kush jam unë? Nga vij? Ku do të shkoj? Çfarë kërkon vdekja nga unë? Kush është udhërrëfyesi im në këtë udhëtim?

Në të gjitha këto pyetje të cilat kanë të bëjnë me çështjet themelore të jetës së njeriut si dhe me lumturinë tonë intelektuale dhe atë sociale, lypset të jesh i aftë për t’u dhënë përgjigjet e duhura pyetjeve të lartpërmendura, ashtu siç nevojitet edhe kanalizimi i aftësive tona, në mënyrë që ne të mundësojmë ndërtimin e një jetë të harmonishme dhe paqësore, si në planin individual, ashtu edhe në atë shoqëror. Meqenëse nuk është e mundur për intelektin njerëzor të kuptojë plotësisht se ku qëndron lumturia e vërtetë e njeriut, atëherë njerëzimit i nevojitet si në këtë botë ashtu edhe në tjetrën një intelekt universal, një udhëheqje që buron nga përtej arsyes dhe përvojës njerëzore, autoritetit të së cilës të gjithë të mund t’i nënshtrohen me vullnet të lirë. Kjo udhëheqje është feja e shpallur dhe e përsosur nga Zoti nëpërmjet Profetëve të Tij¹. Me Islamin, Zoti e plotësoi fenë që Ai zgjodhi dhe shpalli për njerëzimin:

Sot përsosa për ju fenë tuaj, plotësova ndaj jush dhuntinë Time dhe zgjodha për ju Islamin fe. (Maide 5:3)

Islam do të thotë “nënshtrim ndaj Zotit, paqe dhe shpëtim.” Vetëm nëpërmjet nënshtrimit ndaj Zotit, një njeri mund të fitojë paqen si në planin individual ashtu edhe në atë shoqëror, si dhe të gjejë shpëtimin në të dyja botët. Kjo është arsyeja përse të gjithë profetët erdhën me të njëjtën doktrinë besimi, me të njëjtat norma adhurimi dhe virtyte, si dhe me të njëjtat parime në lidhje me rregullat e jetës shoqërore. Vetëm në disa çështje të dorës së dytë, ata ndryshonin nga njëri-tjetri, dhe kjo vinte vetëm e vetëm si pasojë e kushteve dhe epokave të ndryshme në të cilat ata u dërguan dhe jetuan.

Emri i fesë që përfshin këtë doktrinë dhe këto koncepte e parime, është Islam. Feve të tjera, emrat u janë vënë ose nga pasuesit e tyre, ose nga kundërshtarët dhe ato u janë vënë pasi kishte kaluar njëfarë kohe që kur të dërguarit përkatës e kishin lënë këtë botë. Islami është feja e përjetshme dhe ai nuk solli asgjë që mund të konsiderohej krejtësisht e re, por ai erdhi për të risjellë në origjinë fenë burimore si dhe për të riafirmuar të Vërtetën e cila e kapërcente konceptin “kohë”. Duke qenë një rivënie në vend dhe riafirmim, Islami përbën një sintezë të Shpalljes së përbotshme; ai është përmbledhja e të gjitha mesazheve paraardhëse të cilat Zoti ua besoi njerëzve. Është pikërisht Islami ai i cili u jep aftësinë e mahnitshme për t’u integruar brenda një komuniteti të vetëm besimtarëve me prejardhje krejt të ndryshme etnike, duke respektuar njëkohësisht edhe veçoritë e tyre².

Të gjithë profetët u dërguan me mesazhin Islam dhe e komunikuan atë, por pasuesit e tyre dështuan në respektimin dhe në ruajtjen e tij duke bërë ndryshime herë pas here. Ky mesazh u komunikua për të fundit herë nga Profeti Muhamed, paqja dhe bekimi i Zotit qofshin mbi të, në një mënyrë të tillë që të mund t’i përfshijë të gjithë njerëzit deri në fund të ekzistencës së kësaj bote. Prandaj vetëm Islami që predikoi Profeti Muhamed është i pranuar nga Zoti si feja e vërtetë:

Thuaj: “Ne i kemi besuar Allahut dhe asaj që na u zbrit neve, edhe asaj që i është zbritur Ibrahimit, Ismailit, Is’hakut, Jakubit dhe pasardhësve. Edhe asaj që i është dhënë Musait dhe Isait, edhe asaj që u është zbritur të gjithë profetëve nga Zoti i tyre. Ne nuk bëjmë kurrfarë dallimi midis tyre dhe ne vetëm Atij i jemi dorëzuar.” (Ali Imran 3:84)

Është e rëndësishme të theksohet se Profeti Muhamed nuk është themeluesi i Islamit, por i Dërguari i Islamit. Islami është mënyra e natyrshme e jetesës. Zoti është burimi i Islamit dhe Ademi, njeriu i parë në tokë, ishte muslimani i parë. Po kështu, Profeti Ibrahim i cili jetoi 2500 vjet përpara Profetit Muhamed, në Kur’an është quajtur musliman (Ali Imran 3:60). Të gjithë profetët përcollën të njëjtin mesazh nga Zoti – mesazhin e Islamit, të paqes dhe mëshirës³.

Në aspektin e tij më themelor, Islami personifikohet në frazën më të përdorur të të gjithë Kur’anit, Besmelen ose Bismil’lahi Rrahmani Rrahim – “Me emrin e Allahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit.” Zoti e shfaq Vetveten nëpërmjet Mëshirës dhe Dhembshurisë së Tij absolute dhe Islami është themeluar mbi bazën e këtij pohimi. Kur’ani e quan misionin e Profetit Muhamed “një mëshirë për të gjithë botërat” (Haxh 21 :107)⁴.

Qëllimi hyjnor i krijimit të njerëzisë dhe botës

Meqenëse Zoti i Vetëm i Vërtetë është i Pafundëm dhe Absolut sikurse është edhe pafundësisht i Mirë, Ai realizoi krijimin. Pafundësia e Tij nënkupton që Ai i zotëron në Vetvete të gjitha potencialet të cilat duhej të konkretizoheshin në formën e krijimit. Është në natyrën e së mirës dhënia e diçkaje nga vetvetja, ndaj Pafundësisht i Miri nuk mund të mos e rrezatonte këtë cilësi në realitetin që përbën botën⁵.

Ne nuk e krijuam qiellin e as tokën dhe as çfarë ka në mes tyre pa qëllim; ai është mendim i atyre që nuk besuan. (Sad 38 :27)

Thënia e shenjtë e mëposhtme, (hadith kudsi⁶), e shpjegon më së miri arsyen e thellë të krijimit e cila është “dëshira e Zotit për t’ua bërë Veten të njohur krijesave të Tij, e realizuar nëpërmjet mëkëmbësit të Tij në tokë – njeriut.”

“Unë isha një thesar i fshehtë dhe dëshiroja të njihem, ndaj që të bëhem i njohur tek të tjerët, realizova krijimin.”

Për një qenie njerëzore, të njohë Zotin do të thotë të përmbushë qëllimin e krijimit. Për ta kuptuar më mirë qëllimin hyjnor të krijimit të njerëzimit dhe të gjithësisë, na vjen në ndihmë parabola e mëposhtme nga Bediuzzaman Said Nursi⁷. Bediuzzamani (1877 – 1960) është një prej dijetarëve të mëdhenj të Islamit, përmbledhja e të cilit e titulluar Risale-i Nur (Mesazhet e Dritës) studiohet në shkallë të gjerë nga muslimanët, sidomos në Turqi. Risale-i Nur konsiderohet si një interpretim modern i Kur’anit, që bën të mundur parashtrimin e argumenteve më bindës në lidhje me çështjet që kanë të bëjnë me besimin:

Një parabolë në lidhje me qëllimin e krijimit

Një mbret kishte një thesar të madh me gurë të çmuar që i mbante për vete. Ai kishte njohuri të mira rreth industrisë dhe i njihte mjaft mirë gjithashtu të gjitha disiplinat artistike dhe ato shkencore. Çdokush që zotëron bukuri dhe përsosmëri, natyrisht që dëshiron t’ua paraqesë të tjerëve⁸, ndaj edhe ai donte të ndërtonte një pallat me anë të të cilit të manifestonte shkëlqimin e mbretërisë së tij, madhësinë dhe madhështinë e pasurisë së tij, si dhe produktet e mrekullueshme të talentit dhe zotësisë së tij. Ai gjithashtu dëshironte të kundronte bukurinë dhe përsosmërinë e vet me sytë e vet, por edhe nëpërmjet syve të të tjerëve.

Kështu, ai nisi të ndërtonte një pallat shumë të madh e të mrekullueshëm. Pasi e ndau atë në dhoma dhe apartamente, i zbukuroi ato me vepra arti nga më të bukurat dhe më të rafinuarat, si dhe e stolisi me gurët e tij të çmuar. Pasi e ndërtoi pallatin sipas të gjithë parametrave më të përparuar artistikë dhe shkencorë, ai e furnizoi atë me produktet e mrekullueshme që buronin nga dija e tij. Në fund, ai përgatiti ushqime të shijshme dhe pije për secilën familje që do të jetonte aty, duke i gatuar ato aq mjeshtërisht, saqë çdo ushqim dukej se përmbante të paktën 100 shije të ndryshme.

Pastaj mbreti i vendosi disa nga shtetasit e tij në këtë pallat. Ai dërgoi ordinancën e tij për t’u shpjeguar atyre përse u ndërtua ky pallat, rregullave të të cilit, banorët e tij u duheshin bindur, ç’lloj qenieje ishte mbreti, si dhe t’u fliste atyre rreth arkitekturës, zbukurimeve, mobilieve dhe stolive të pallatit. Ai i tha ordinancës t’u shpjegonte banorëve se si e shfaq struktura, ndërtimi dhe përmbajtja e pallatit nivelin e lartë artistik dhe përsosmërinë e mbretit dhe se në ç’mënyrë ata që banonin në pallat, mund t’ia shprehnin falenderimet atij.

Ordinanca kishte shumë vartës dhe secili nga ndihmësit e tij të panumërt u urdhërua të shkonte në një apartament të caktuar. Ai, i rrethuar nga ndihmësit e tij iu drejtua me këto fjalë banorëve të pallatit:

O njerëz! Mbreti ynë i cili është pronari i këtij pallati, e ndërtoi atë që të bëhet i njohur për ju. Në këmbim, ju duhet ta njihni dhe ta vlerësoni atë siç duhet. Ai dëshiron të bëhet i dashur për ju nëpërmjet këtyre stolive. Prandaj vlerësojeni nivelin e tij të lartë artistik dhe lavdërojeni për veprat e tij, që ai pastaj t’ju dojë. Të mirat që ai ju ka dhuruar, tregojnë dashurinë e tij për ju, prandaj shfaqni edhe ju dashurinë tuaj për të duke iu bindur. Këto dhurata të tij, janë shenjë e kujdesit dhe dhembshurisë që ka për ju, prandaj falënderojeni duke treguar respektin tuaj për të. Përmes veprave që burojnë nga përsosmëria e tij, mbreti dëshiron të paraqesë bukurinë dhe hijeshinë e tij. Prandaj edhe ju duhet të shfaqni një dëshirë të madhe për ta parë dhe për të tërhequr vëmendjen e tij. Duke vënë vulën e tij të veçantë, e cila nuk mund të kopjohet, në gjithçka që ju shihni, ai ka dashur të tregojë se është unik, krejtësisht i pavarur dhe pa asnjë rival, ndaj ky pallat dhe gjithçka ka në të, janë vepër e tij dhe i përkasin vetëm atij. Kështu që njiheni njësinë e tij, pavarësinë e tij absolute si dhe mungesën e rivalëve të tij.

Ordinanca e vazhdoi thirrjen e tij. Banorët e pallatit ishin dy llojesh. Njerëzit e grupit të parë të cilët ishin të ndjeshëm dhe të ndërgjegjshëm, i panë mrekullitë e pallatit dhe arritën në përfundimin se gjithçka e ka një qëllim. Duke menduar rreth kësaj çështjeje, ata e dëgjonin me vëmendje ordinancën dhe në fund e morën vesh se cili ishte ky qëllim. Ata bënë gjithçka dëshironte mbreti, duke fituar kënaqësinë e tij. Në këmbim, mbreti i ftoi ata në një pallat edhe më të madh dhe me bukuri të papërshkrueshme dhe të pakrahasueshme me pallatin e parë, ku u dha pastaj të gjitha llojet e mirësive dhe bekimeve të përjetshme.

Njerëzit e grupit të dytë ishin të shthurur moralisht, të papërgjegjshëm dhe të paarsyeshëm, prandaj gjithçka që sytë e tyre shihnin, ishte vetëm ushqimi i shijshëm. Ata gjithashtu nuk arrinin ta kuptonin domethënien e zbukurimeve dhe stolive. Ata u përqendruan vetëm tek e ngrëna dhe gjumi, duke i injoruar kështu fjalët dhe porositë e ordinancës së mbretit. Pasi pinë pije të ndaluara, ata u dehën, bezdisën shërbëtorët dhe të ftuarit e pallatit duke thyer kështu të gjitha rregullat. Prandaj mbreti i futi ata në burg.

Shkurt, mbreti i lavdishëm e ndërtoi pallatin për qëllimet e bëra të njohura nga ordinanca e tij. Të kuptuarit e këtyre qëllimeve varet nga dy aspekte. Së pari, nëse ordinanca nuk do të ekzistonte, ato qëllime nuk do të shpjegoheshin dot sepse një libër pa një mësues që ta shpjegojë atë, është vetëm një grumbull me letra. Së dyti, ordinanca duhet të jetë i bindur se ekzistenca e tij, është një arsye për ndërtimin e pallatit dhe se bindja e banorëve është kusht për mirëmbajtjen e tij. Pa një ordinancë që t’ua tregojë sekretet e pallatit banorëve dhe t’u flasë atyre në lidhje me dëshirat e mbretit, ky i fundit nuk do ta kishte ndërtuar atë. Gjithashtu, në qoftë se ata do të injoronin udhëzimet e mbretit, atëherë pallati do të shkatërrohej.

Në qoftë se e kuptoni këtë shembull, mendoni pak në lidhje me domethënien e tij. Pallati është kjo botë, çatia e të cilës është qielli i ndriçuar me yje shndritës, kurse dyshemeja është sipërfaqja e tokës e zbukuruar me lloje të shumta lulesh. Mbreti është Zoti, më i Shenjti, Mbreti i Përjetshëm, të Cilit shtatë shtresat e qiejve dhe toka me gjithçka ka në mes tyre, i thurin lavde dhe e madhërojnë me gjuhën e veçantë të secilës specie. Ai është një Mbret kaq i Plotfuqishëm, saqë i krijoi qiejt dhe tokën në 6 ditë⁹. I ulur në Fronin e Tij të Mbretërimit (domethënë nëpërmjet shfaqjeve të vazhdueshme të Mbretërimit të Tij¹⁰), Ai i ndërron ditët dhe netët sikur të ishin fletë të bardha dhe të zeza të një libri, me qëllim që të hedhë firmën e Tij në fletën e gjerë të universit. Ai është i Vetmi, Madhështori dhe i Plotfuqishmi, të cilit i janë nënshtruar dielli, hëna dhe të gjithë yjet.

Dhomat e pallatit janë mijëra botërat, çdonjëra prej tyre e skicuar, e pajisur dhe e zbukuruar në mënyra të ndryshme. Veprat e bukura dhe mjeshtërore artistike janë ato çfarë ne shohim këtu, çdonjëra prej të cilave përbën një mrekulli më vete të Fuqisë Hyjnore; ushqimi nënkupton frutat e mrekullueshme të Mëshirës Hyjnore që ne shohim përreth. Gurët e çmuar simbolizojnë Emrat e Shenjtë Hyjnorë dhe stolitë përfaqësojnë gjallesat e krijuara në mënyrë të përkryer si dhe nënshkrimet e përpjesëtuara në mënyrë të përkryer nga ana e Lapsit të Fuqisë që hijeshon këtë botë dhe shkruan Emrat e Madhështorit dhe të Plotfuqishmit.

Ordinanca është zotëria ynë, Profeti Muhamed. Ndihmësit e tij janë Profetët e tjerë dhe shërbëtorët janë të gjithë evlijatë dhe dijetarët e pastër. Vartësit janë engjëjt, banorët e pallatit nënkuptojnë njerëzimin dhe miqtë e ftuar janë ato kafshë të cilat janë krijuar për t’i shërbyer atij. Grupimi i parë i njerëzve janë besimtarët, studiuesit e Kur’anit, i cili është interpretues i vargjeve të Librit të Gjithësisë. Grupi i dytë përbën jobesimtarët dhe rebelët, ‘shurdhmemecët’, njerëzit në rrugë të keqe të cilët me bindjen që tregojnë ndaj dëshirave trupore dhe djallit, pranojnë vetëm jetën e kësaj bote duke e ulur veten e tyre më poshtë se kafshët.

Grupi i parë që përbëhej nga njerëz të mirë dhe me botë shpirtërore të pasur, e dëgjoi mesazhin e këtij zotërie që ishte i pajisur me një intelekt të ndritur dhe me dëlirësi shpirtërore, rrugë këto që të çojnë drejt përparimit në të dy botët. Ky zotëri,  është edhe shërbëtor edhe i Dërguar; ai është një shërbëtor adhurues nga njëra anë në raport me rolin e tij si përshkrues i mbretit të tij Suprem dhe bërjes së Tij të njohur për njerëzit; një përfaqësues i bashkësisë së tij në trupin gjykues të Zotit të Madhëruar dhe nga ana tjetër, ai është një i Dërguar i cili i përmbahet me përpikmëri detyrës së tij si përcjellës i mesazhit duke ua transmetuar udhëzimet e Mbretit të tij njerëzimit nëpërmjet Kur’anit.

Si përgjigje ndaj sjelljeve të Mbretit të Përhershëm në lidhje me Mbretërinë e Tij dhe me shfaqjen e Njëshmërisë së Tij nëpërmjet krijimit të Universit, ata e besuan dhe e pohuan këtë Njëshmëri (Teuhid) dhe treguan bindje e nënshtrim me fjalët: “Dëgjuam dhe u bindëm.” Shfaqjes së aspektit Hyjnor të Zotit të Botërave ata iu përgjigjën me adhurim duke thënë se pafuqia e tyre i kishte rrënjët tek dobësia, varfëria e tyre i kishte rrënjët tek nevoja, prandaj doli në pah domosdoshmëria e kryerjes së namazeve (thelbit të adhurimit).

E ndërsa në atë xhami të madhe të botës ata iu përkushtuan këtyre si dhe detyrave të tjera të ngjashme me to që kishin të bënin me adhurimin, ata u bënë shembulli më i mirë i krijimit. Mbi të gjitha krijesat e tjera ata u bënë zëvendësuesit e besuar të Zotit të pajisur me bekimin e besimit dhe të besnikërisë¹¹. Pas kësaj prove apo testi, për të shpërblyer devotshmërinë e tyre ndaj Islamit, Zoti i tyre Bujar, e shpërbleu besimin e tyre me lumturi të përjetshme dhe i ftoi ata në ngrehinën e Paqes. Atje, falë mëshirës së Tij, ata përfitojnë të mira që i lenë pa mend dhe që janë përtej përshkrimit dhe përfytyrimit njerëzor, si dhe kanë një jetë të përhershme dhe të përjetshme. Dëshiruesit dhe kërkuesit e bukurive të tilla të përhershme, do të shkojnë drejt përjetësisë. I tillë është fundi dhe stacioni final i atyre të cilët e studiojnë Kur’anin. Zoti i Gjithëmëshirshëm na përfshiftë edhe ne në mes tyre. Amin!

Pjesëtarët e grupit të dytë, që të gjithë mëkatarë dhe njerëz të ligj, hyjnë në këtë pallat në moshën e pjekurisë¹². Mosbesues ndaj Njëshmërisë Hyjnore dhe mosmirënjohës ndaj të mirave, ata i fyejnë të gjitha krijesat duke i quajtur ato të pavlerë dhe duke refuzuar dhe mohuar shfaqjen e Emrave Hyjnorë. Shkurt, ata bëjnë një gabim të madh në një kohë të shkurtër dhe përfitojnë ndëshkim të përjetshëm.

Neve na është dhënë kjo pasuri e madhe që është jeta dhe aftësitë njerëzore për t’i shpenzuar ato në kryerjen e detyrave të lartpërmendura. Prandaj detyra jonë nuk ngushtohet në të jetuarit e një jete të lehtë dhe në kënaqjen e epsheve tona. As aftësitë tona, as shqisat tona delikate, as organet, as sistemet nervore të mirësistemuara e as ndjenjat dhe as kureshtja jonë – të gjitha këto të përfshira në “makinerinë” e jetës sonë (trupit tonë) – nuk na janë dhënë për të kënaqur epshet dhe dëshirat tona trupore. Përkundrazi, ato janë futur brenda dhe janë bërë pjesë e natyrës sonë për dy arsye: së pari, për të na dhënë neve mundësinë të shijojmë të gjitha llojet e mirësive që burojnë nga Dhuruesi i vërtetë i të Mirave dhe për të na nxitur që të jemi mirënjohës. Në këtë mënyrë, duke i shijuar ato ne i jemi mirënjohës Atij. Arsyeja e dytë është të na bëjë të njohur dhe të na shtyjë të përjetojmë të gjitha shfaqjet e secilit prej Emrave Hyjnorë të Shenjtë të vëzhguara në gjithësi. Kështu ne i përjetojmë, i njohim dhe i besojmë ato. Në qoftë se jemi në gjendje t’i kuptojmë këto, mund të arrijmë një nivel të lartë përsosmërie njerëzore dhe të bëhemi qenie të vërteta njerëzore në kuptimin e plotë të fjalës.

Pasha diellin dhe dritën e tij! Pasha hënën kur vjen pas tij! Pasha ditën kur ai (dielli) e shndrit! Pasha natën kur ajo e mbulon atë (dritën e diellit)! Pasha qiellin dhe Atë që e ndërtoi atë! Pasha tokën dhe Atë që e shtriu atë (e sheshoi)! Pasha njeriun dhe Atë që e krijoi atë! Dhe ia mësoi se cilat janë të këqijat dhe të mirat e tij. Pra ka shpëtuar ai që e pastroi vetveten. E ka dështuar ai që e poshtëroi vetveten. (Shems 91:1-10)

Pikëpamjet Islame rreth njerëzimit

Mëkëmbësi i Zotit në Tokë

(Përkujto Muhamed) kur Zoti yt u tha engjëjve: “Unë po krijoi në tokë një zëvendës!” Ata i thanë: “A do të vësh në të atë që bën çrregullime dhe që derdh gjaqet, e ne të madhërojmë Ty me lavdërimin Tënd dhe plotësisht të adhurojmë?” Ai tha: “Unë di atë që ju nuk e dini!.”

E Ai (Zoti) ia mësoi Ademit të gjithë emrat (e sendeve) pastaj ata ua prezantoi engjëjve dhe u tha: “Më tregoni për emrat e këtyre (sendeve të emërtuara) nëse jeni të drejtë (çfarë mendoni)!”

(Engjëjt) Thanë: “Ti je i Patëmeta, ne nuk kemi dije tjetër përveç atë që na e mësove Ti. Vërtetë, Ti je i Gjithëdijshmi, i Urti!”

(Zoti) Tha: “O Adem, njoftoji ata (engjëjt) me emrat e atyre (sendeve)! E kur u rrëfeu atyre për emrat e tyre, (Zoti) tha: “A nuk u kam thënë juve se Unë,  më së miri e di fshehtësinë e qiejve e të tokës dhe më së miri e di atë që ju e publikoni dhe atë që e mbani të fshehtë?”

E kur u thamë engjëjve “përuluni (në sexhde) Ademit, ata menjëherë iu përulën.”  (Bekare 2:30-34)

Raca njerëzore është superiore ndaj të gjitha krijesave të tjera në kuptimin që Zoti zgjodhi qeniet njerëzore si mëkëmbësit e Tij në tokë. Ademi qe njeriu i parë dhe gjithashtu Profet dhe ai ishte superior ndaj engjëjve, sepse ishte bekuar me dije për emrat e çdo sendi dhe ishte gjithashtu pasqyrim i të gjithë Emrave dhe Cilësive Hyjnore. Epërsia e njeriut nuk tregohet vetëm me Ademin, por konfirmohet gjithashtu me një varg tjetër Kur’anor: “Vërtet ne e krijuam njeriun në formën më të bukur.” (Tin 95:1-4). Prandaj sipas Islamit, njerëzit nuk kanë lindur në këtë botë me një gabim në kurriz që duhet shlyer, por përkundrazi, njerëzit mishërojnë shumë cilësi të mira si mëshira, bujaria dhe dhembshuria, ndaj, prej njerëzve pritet që t’i përjetojnë këto ideale fisnike të njerëzimit.

Cilësia e të qenurit njerëz buron nga aspekti ynë jomaterial dhe shpirtëror, dhe jo nga aspekti ynë natyral dhe ai material. Shpirti dhe mendja nuk e kanë zanafillën tek trupi fizik, përkundrazi, shpirti e përdor trupin dhe vetëm jeta i jep trupit kuptim.

Ne posedojmë tri ndjenjat kryesore: dëshirën, zemërimin dhe intelektin. Ne kemi dëshira apo tundime nga seksi i kundërt dhe i duam fëmijët tanë dhe pasuritë e kësaj bote. Ne e drejtojmë zemërimin drejt atyre të cilët na pengojnë në rrugën tonë dhe duke e përdorur atë, ne arrijmë të mbrojmë vetveten. Intelekti ynë na aftëson të marrim vendimet e duhura. Krijuesi nuk na i kufizon këto ndjenja por përkundrazi, kërkon prej nesh të kërkojmë përsosmërinë nëpërmjet vetëdisiplinimit, në mënyrë që të mos i keqpërdorim ato. Në qoftë se ndjenjat mbeten të padisiplinuara, atëherë imoraliteti, marrëdhëniet seksuale të jashtëligjshme, shtëpitë e ndaluara, tirania, padrejtësia, mashtrimi, falsiteti dhe vese të tjera do të shfaqen tek individët dhe nëpërmjet tyre do të përhapen në të gjithë shoqërinë. Vargu i mësipërm Kur’anor “Vërtet ne e krijuam njeriun në formën më të bukur” pasohet nga vargu tjetër “Pastaj e zbritëm atë në më të ultin e të ultëve, përveç atyre që besuan dhe bënë vepra të mira; ata kanë shpërblim të pandërprerë.” Ky varg thekson nevojën për një disiplinë qiellore për të na shpëtuar nga të shndërruarit në më të ultin e të ultëve, prandaj njeriu është gjithmonë përballë rrezikut të dështimit në provimin e jetës së kësaj bote.

Të gjithë njerëzit janë të barabartë

O ju njerëz, vërtet Ne ju krijuam juve prej një mashkulli dhe një femre, ju bëmë popuj e fise që të njiheni ndërmjet jush, e s’ka dyshim se tek Allahu më i ndershmi ndër ju është ai që më tepër është ruajtur, e Allahu është shumë i Dijshëm dhe hollësisht i njohur për çdo gjë. (Huxhurat 49:13)

Siç shihet qartë në vargun e mësipërm kur’anor, pikëpamjet Islame në lidhje me racën njerëzore, janë të orientuara drejt barazisë dhe nuk tolerojnë asnjë lloj diskriminimi mbi baza gjinie, race, ngjyre, familjeje, pozite social-ekonomike, kulture apo kombësie. Kriteri i vetëm i superioritetit është “mëshira, drejtësia dhe adhurimi i Zotit” dhe kjo është e mundur të dihet vetëm nga Zoti. Të gjithë njerëzit janë pasardhës të Ademit dhe Havasë dhe në këtë kuptim ne jemi të gjithë vëllezër e motra.

Racizmi përbën një nga problemet më të mprehta të epokës sonë. Kur i Dërguari i Allahut (paqja dhe bekimi i Zotit qofshin mbi të) u shpall profet, racizmi ishte shumë i theksuar në Mekë, i maskuar nën rrobën e farefisnisë. Kurejshët e konsideronin vetveten (në veçanti) dhe arabët (në përgjithësi) si qenie superiore ndaj njerëzve të tjerë. I Dërguari i Allahut erdhi me këtë mesazh Hyjnor dhe shpalli: “Arabi nuk është superior ndaj joarabit dhe i bardhi nuk është superior ndaj të ziut¹³ dhe “Në qoftë se një musliman zezak abisinas vihet në udhëheqje të muslimanëve, atij duhet t’i bindeni^14”.

I Dërguari i Allahut e çrrënjosi racizminmbi bazangjyretë lëkurësdhe diskriminiminme aq sukses, saqë për shembull, Omeri njëherë tha për Bilalin që ishte zezak: “Bilali është zotëria ynë dhe është çliruar nga zotëria ynë Ebu Bekri¹⁵”. Njëherë Ebu Dheri u zemërua me Bilalin dhe e fyeu me fjalët “I biri i zezakes!” Bilali shkoi tek i Dërguari i Allahut dhe ia tregoi incidentin me lot në sy. I Dërguari i Allahut e qortoi Ebu Dherin duke i thënë: “A mos ke akoma shenja të injorancës?” Plot pendesë, Ebu Dheri u shtri në tokë dhe tha: “Unë nuk do ta ngre kokën (d.m.th. nuk do të ngrihem) derisa Bilali të vendosë këmbën e tij përmbi kokën time.” Bilali e fali dhe ata u pajtuan¹⁶. Zejd ibn Harith, një skllav zezak i liruar nga i Dërguari i Allahut, ishte djali i adoptuar i tij përpara se Shpallja t’i ndalonte këto lloj adoptimesh. Profeti e martoi atë me Zejneb bintu Xhahsh, një nga gratë më fisnike arabe dhe muslimane dhe e cila për më tepër nuk ishte zezake. Madje ai e zgjodhi Zejdin si komandant të ushtrisë muslimane që u dërgua kundër ushtrisë së Mbretërisë Bizantine, edhe pse në mesin e luftëtarëve ndodheshin sahabe të tillë si Ebu Bekri, Omeri, Xhafer ibn Talibi (kushëri i të Dërguarit të Allahut) dhe Halid ibn Velidi (i famshëm për zgjuarsinë e tij dhe si komandant i madh ushtarak)¹⁷. Profeti caktoi të birin e Zejdit, Usamen për të drejtuar ushtrinë që formoi pak përpara se të vdiste. Në këtë ushtri ndodheshin sahabe të tillë të shquar si Ebu Bekri, Omeri, Halidi, Ebu Ubejde, Talhai dhe Zubejri. Ky veprim i bindi mendjet dhe zemrat e muslimanëve për faktin se epërsia nuk vjen nga lindja, gjaku apo nga ngjyra e lëkurës, por nga drejtësia dhe devotshmëria ndaj Zotit.

Në Islam, të gjitha krijesave u është garantuar afrimi i barabartë tek Zoti. Nuk ekziston asnjë kategori e veçantë e privilegjuar klerikale dhe as nuk i është premtuar ndonjë favorizim ndonjë grupi të caktuar njerëzish. Të gjithë besimtarët janë njëlloj shërbëtorë të Zotit, ndaj nuk është nevoja për ndërmjetës.

Islami nuk është i vlefshëm vetëm për një familje apo për një popull; ai nuk është një marrëveshje e bërë me një grup të zgjedhur njerëzish. Islami përfshin gjithë njerëzimin, madje edhe krijesat më të vogla.

Profeti Muhamed

Nëse do ta imagjinonim veten në botën e para 1400 viteve, ne do të gjendeshim në një vend krejtësisht të ndryshëm. Mundësia e shkëmbimit të ideve do të ishte e pakët dhe mjetet e komunikimit të kufizuara e të pazhvilluara. Errësira do të mbizotëronte dhe vetëm një dritë e vogël dijeje e pamjaftueshme për të ndriçuar horizontin e dijeve njerëzore do të mund të shihej. Njerëzit e asaj kohe kishin një vizion të ngushtë dhe idetë e tyre në lidhje me njerëzimin dhe botën ishin të kufizuara në rrethinat e tyre. Të zhytur në injorancë dhe në bestytni, mosbesimi i tyre ishte kaq i fuqishëm dhe i përhapur, saqë ata refuzonin të pranonin ndonjë gjë si të lartë dhe sublime përderisa ajo të mos shfaqej nën mantelin e të mbinatyrshmes. Ata kishin zhvilluar një kompleks kaq të madh inferioriteti saqë nuk arrinin të imagjinonin një njeri që të kishte shpirt hyjnor apo dispozita të shenjta.

Atdheu i Profetit (a.s.)

Në atë epokë prapambetjeje, errësira ishte shtrirë më gjerë se kudo tjetër në atë vend. Vendet fqinje si Persia, Bizanti dhe Egjipti, zotëronin pak qytetërim dhe një rreze të zbehtë diturie, por Gadishulli Arab, i izoluar dhe i kufizuar nga oqeane të mëdhenj rëre, ishte nga pikëpamja kulturore dhe intelektuale një nga rajonet më të prapambetura të globit. Hixhazi, vendlindja e Profetit, paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të, nuk kishte mundur të arrinte as edhe zhvillimin e kufizuar të rajoneve fqinje dhe nuk kishte përjetuar asnjë lloj zhvillimi shoqëror e as nuk kishte pasur ndonjë arritje intelektuale për t’u shënuar. Megjithë gjuhën shumë të zhvilluar të rajonit me anë të së cilës mund të shpreheshin nuancat më të rafinuara të leksikut, një studim i detajuar i atyre çfarë ka mbetur nga letërsia e tyre, nxjerr në pah shtrirjen e kufizuar të dijeve të tyre. E gjithë kjo ilustron më së miri standardet e tyre të kufizuara të kulturës dhe qytetërimit, natyrën e tyre thellësisht supersticioze, traditat e tyre të egra dhe barbare si dhe konceptet e tyre primitive dhe degradimin moral.

Ai ishte një vend pa një qeveri, ku secili fis deklaronte epërsinë e tij dhe e konsideronte veten të pavarur. I vetmi ligj që njihej ishte ligji i “xhunglës”. Zjarrvëniet, plaçkitjet dhe vrasjet e të pafajshmëve dhe të dobtëve ishin në modë. Jeta, prona dhe nderi, ishin përherë të rrezikuara dhe fiset mbanin përherë shpatat ngrehur kundër njeri-tjetrit. Një incident sado i rëndomtë mund t’i fuste ata në luftëra të egra që nganjëherë mund të zgjasnin edhe një dekadë dhe t’i vinin zjarrin gjithë vendit. Siç ka shkruar një dijetar:

Këto luftëra shkatërruan sensin e bashkimit kombëtar dhe zhvilluan një ndjenjë separatizmi të pashërueshëm; secili fis e quante veten të vetëmjaftueshëm dhe e konsideronte pjesën tjetër të popullsisë si viktimat e tij të ligjshme, të lejuara për t’i vrarë, skllavëruar dhe plaçkitur¹⁸.

Të paaftë për të dalluar të pastrën nga e papastra dhe të ligjshmen nga e paligjshmja, konceptet e tyre për moralin, kulturën dhe qytetërimin ishin primitive dhe të papërpunuara. Jeta e tyre ishte e egër dhe sjelljet e tyre ishin barbare. Ata ishin të zhytur në imoralitet, kumar dhe pije. Qëndronin lakuriq përballë njëri tjetrit pa asnjë ndjenjë turpi dhe gratë silleshin rreth Qabes, Shtëpisë së Shenjtë, të zhveshura.

Prestigji u bënte thirrje për vrasjen e foshnjave femra. Duke u shndërruar në adhurues gurësh, pemësh, idhujsh, yjesh dhe shpirtrash, ata i kishin harruar plotësisht mësimet e profetëve të mëparshëm. Ata e kishin njëfarë ideje në lidhje me faktin se Ibrahimi dhe Ismaili kishin qenë paraardhësit e tyre, por pothuajse të gjitha dijet dhe konceptet fetare të këtyre paraardhësve rreth Zotit, i kishin humbur.

Jeta e Muhamedit përpara profetësisë

Ky ishte atdheu i Profetit Muhamed ku ai lindi në vitin 571. Babai i tij Abdullahu, vdiq përpara se ai të lindte dhe nëna Emineja, vdiq kur ai ishte 6 vjeç. Rrjedhimisht ai u privua nga çfarëdolloj edukimi apo kujdesi, të cilit i nënshtroheshin fëmijët arabë të asaj kohe. Gjatë fëmijërisë së tij, ai mbeti krejtësisht analfabet dhe i pashkolluar.

Profeti doli jashtë Gadishullit Arab vetëm dy herë. Kur ishte i ri ai shoqëroi xhaxhain e tij Ebu Talibin në një mision tregtar në Sham (sot Izraeli, Palestina, Libani, Siria dhe Jordania). Hera e dytë ishte kur ai udhëhoqi një mision tregtar në të njëjtin rajon për llogari të vejushës Hatixhe, një tregtare e pasur mekase 15 vjet më e madhe në moshë. Ata u martuan kur ai ishte 25 vjeç dhe jetuan të lumtur së bashku gjersa ajo vdiq pas më shumë se 20 vjetësh.

Duke qenë analfabet, ai nuk i lexoi ndonjëherë tekstet fetare hebreje dhe kristiane dhe nuk pati asnjë marrëdhënie për t’u shënuar me ta. Traditat dhe idetë e mekasve ishin të orientuar drejt idhujtarisë dhe krejtësisht të pandikuara nga idetë fetare kristiane apo hebreje. Edhe hanifët mekas të cilët ishin njerëz që pasonin fenë e drejtë të Ibrahimit, por sipas një mënyre të papastër dhe të devijuar dhe të cilët nuk e pranonin idhujtarinë, nuk ishin të ndikuar aspak prej Judaizmit apo Krishtërimit. Asnjë ide hebreje apo kristiane nuk është pasqyruar në trashëgiminë poetike të mbijetuar deri në ditët tona të këtyre njerëzve. Në qoftë se Profeti do të kishte bërë ndonjë përpjekje për t’u njohur me të tilla mendime, do të ishte vënë re menjëherë.

Për më tepër Muhamedi (paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të), u qëndroi larg trajtave të poezisë dhe retorikës, karakteristike për popullsinë lokale të asaj kohe, edhe përpara profetësisë së tij. Historia nuk shquan ndonjë veçanti të tij ndaj të tjerëve me përjashtim të cilësive të tij morale, besnikërisë, ndershmërisë, besueshmërisë dhe pavarësisë në vendime e veprime. Ai nuk dinte të gënjente dhe kjo është e vërtetuar nga fakti që edhe armiqtë e tij më të betuar, kurrë nuk e kanë quajtur gënjeshtar. Ai fliste me edukatë dhe kurrë nuk përdorte provokimet dhe fjalët abuzive gjatë bisedave të tij. Personaliteti i tij tërheqës dhe sjelljet e mira i bënin për vete zemrat e atyre që takoheshin me të. Ai ndoqi gjithmonë parimin e drejtësisë, altruizmit dhe korrektesës me njerëzit dhe kurrë nuk mashtroi njeri dhe nuk i theu premtimet.

Muhamedi, paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të, u mor me tregti për disa vjet, por kurrë nuk bëri matrapazllëqe. Ata të cilët i lidhte puna me të, kishin besim të plotë në të dhe në vendimet që ai merrte. Të gjithë e thërrisnin El Emin (i besueshëm). Edhe armiqtë e tij i linin sendet e tyre të çmuara tek ai me besim të plotë në mënyrë që t’ua ruante dhe ai në mënyrë të përpiktë e përmbushi përherë detyrën, pra e justifikoi besimin e tyre. Ai ishte simboli i modestisë në një shoqëri e cila ishte jomodeste që nga koka e deri te këmbët. Edhe pse i lindur dhe i rritur mes njerëzve të cilët i konsideronin pijen dhe kumarin si virtyte, ai kurrë nuk piu alkool dhe nuk luajti bixhoz. Edhe pse i rrethuar nga njerëz të pashpirt, zemra e tij ishte e tejmbushur me nektarin e mirësisë njerëzore. Ai ndihmonte jetimët, gratë e veja dhe të varfrit, si dhe ishte mikpritës ndaj udhëtarëve. Ai nuk donte të shqetësonte njeri – ndaj u vu në vështirësi financiare për të ndihmuar të tjerët. Ai ishte në pararojë të punës për pajtimin e mosmarrëveshjeve duke kapërcyer ndarjet fisnore. Ai kurrë nuk iu përul asnjë krijese dhe nuk mori pjesë asnjëherë në ceremonitë e idhujtarisë, madje as edhe kur qe fëmijë, sepse ai urrente të gjitha llojet e adhurimeve ndaj çdo gjëje tjetër përveç Allahut. Shkurt, ai zotëronte një personalitet rrezatues i cili kishte zënë vend midis atij ambienti të errët e të ndotur dhe dukej si fanar ndriçues, i cili i jepte një dritë një nate të tillë të zezë apo si një diamant në mes të një grumbulli qymyri.

Misioni

Në vitin 610, kur profeti ishte 40 vjeç, një ndryshim i madh ndodhi në jetën e tij. Zemra e tij, e ndriçuar nga Drita Hyjnore, tani e kishte forcën e duhur për t’i shërbyer Atij për të Cilin ajo digjej. Gjatë njërit prej izolimeve të shumta të tij në shpellën Hira ku shkonte shpesh për meditim, gjatë muajit të Ramazanit, ai mori Shpalljen e parë nga Kryeengjëlli Xhebrail. Xhebraili i tha Muhamedit: “Lexo.” Muhamedi u përgjigj: “Nuk di të lexoj,” meqenëse ai nuk kishte marrë më parë asnjë lloj arsimimi dhe ishte analfabet. Xhebraili pastaj e përqafoi atë aq fort, saqë Profetit gati iu mor fryma dhe pasi e lëshoi, i tha: “Lexo.” Përgjigjja e Muhamedit ishte e njëjtë si më parë. Xhebraili e përsëriti përqafimin dhe për të tretën herë i kërkoj atij të përsëriste fjalët pas tij dhe tha:

Lexo, me emrin e Zotit tënd, i cili krijoi (çdo gjë). Krijoi njeriun prej një gjaku të ngjizur (në mitrën e nënës). Lexo! Se Zoti yt është më bujari! Ai që e mësoi (njeriun) të shkruajë me pendë. I mësoi njeriut atë që nuk e dinte. (Alak 96:1 – 5)

Atë ditë Muhamedit iu ngarkua misioni i Profetit të fundit, ndaj ai e la shpellën tek e cila izolohej periodikisht, shkoi tek populli i tij dhe i ftoi ata për në Islam.

Për 40 vjet me radhë, Muhamedi jetoi si një njeri i zakonshëm mes popullit të tij. Ai nuk ishte i njohur si një udhëheqës, predikues apo orator. Askush nuk e kishte dëgjuar ndonjëherë të mësojë dhe të këshillojë njerëzit, apo të diskutonte në lidhje me parimet e metafizikës, etikës, ligjit, politikës, ekonomisë apo sociologjisë. Ai nuk kishte ndonjë reputacion si luftëtar, e as nuk ishte i njohur si gjeneral i madh. Ai nuk kishte thënë asgjë më parë në lidhje me Zotin, engjëjt, librat e shpallur, profetët e hershëm, popujt e zhdukur, Ditën e Gjykimit, jetën pas vdekjes, apo për Xhenetin dhe Xhehenemin. Pa dyshim që ai kishte një karakter të mrekullueshëm dhe sjellje të shkëlqyera si dhe ishte njeri me takt, por asgjë nuk të shtynte të mendoje se ai mund të ishte njeriu që do të mund të bënte diçka të madhe dhe revolucionare. Ata që e njihnin, e dinin për një njeri të qetë, të matur, serioz, të sjellshëm dhe besnik. Por kur doli nga shpella e Hirasë me një mesazh të ri, ai ishte krejtësisht i transformuar.

Kur nisi të predikonte, populli i tij e shikoi me respekt dhe u mahnit nga elokuenca e tij e mrekullueshme dhe aftësia e tij e të bërit për vete. Ai ishte kaq impresiv dhe zemër-rrëmbyes, saqë edhe armiqtë e tij më të mëdhenj kishin frikë ta dëgjonin, duke u trembur se mos vallë ai mund t’ua mbushte mendjen për të braktisur fenë dhe kulturën e tyre tradicionale. Ligjëratat e tij ishin aq të pakrahasueshme, saqë asnjë poet arab, predikues apo orator, sado i shkathët dhe me përvojë që të ishte, nuk mund të matej me të për gjuhën e mrekullueshme dhe të folurën e shkëlqyer kur ai i ftonte ata të ndesheshin në këtë fushë. Megjithëse bashkëpunuan me njëri-tjetrin, ata nuk arritën të bënin qoftë edhe një varg i cili të mund të krahasohej me ato që recitonte Muhamedi.

Edhe pse hasi në kundërshtime të menjëhershme dhe të ashpra, ai i përballoi kundërshtarët e tij me buzëqeshje dhe qëndroi i palëkundur ndaj kritikave dhe presioneve të tyre. Kur ata e kuptuan se kërcënimet e tyre nuk e frikësonin këtë njeri të shquar dhe se vështirësitë e mëdha që i shkaktuan atij dhe pasuesve të tij nuk patën efekt, tentuan të përdornin një taktikë tjetër, e cila gjithashtu ishte e destinuar të dështonte.

Një përfaqësi e krerëve të kurejshëve (fisit të tij), i ofroi atij një propozim me synimin për ta korruptuar:

“Nëse do pasuri, ne do të t’i grumbullojmë ty aq sa dëshiron; nëse kërkon nderim dhe pushtet, ne të premtojmë besnikëri si i pari ynë; nëse do bukuri, do të japim për grua vajzën më të bukur që ti do të zgjedhësh.”

Këto fjalë do të ishin tepër joshëse për çdo njeri të zakonshëm, por ata nuk kishin asnjë vlerë për Profetin. Përgjigjja e tij u ra si bombë përfaqësisë së kurejshëve të cilët mendonin se kishin hedhur në lojë kartën fituese:

“Unë nuk dua as pasuri, as pushtet. Allahu më ka ngarkuar mua t’u tërheq vëmendjen njerëzve. Unë përhap mesazhin e Tij ndër ju. Në qoftë se ju e pranoni atë, ju do të keni lumturi dhe gëzim në këtë jetë si dhe bekim të përjetshëm në botën tjetër. Nëse ju refuzoni, Allahu do të vendosë për ju dhe për mua.”

Në një rast tjetër, ai i tha xhaxhait të tij të cilit i ishte bërë presion nga krerët e fiseve për ta detyruar të hiqte dorë nga misioni i tij:

“O xhaxhai im. Edhe nëse do të më vendosin diellin në dorën time të djathtë dhe hënën në të majtën për të më shtyrë të heq dorë nga ky mision, unë nuk do ta bëja këtë. Unë nuk do të tërhiqem asnjëherë, ose Allahu do të bëjë që ky mision të triumfojë, ose unë do të vdes në këtë përpjekje.”

Besimi, qëndrueshmëria dhe vendosmëria me të cilën ai e çoi përpara misionin e ngarkuar drejt suksesit përfundimtar, është një dëshmues i qartë i besimit të tij maksimal në kauzën e vet. Nëse do të kishte edhe fijen më të vogël të dyshimit apo të pasigurisë në zemrën e tij, ai kurrë nuk do të kishte qenë në gjendje të përballonte stuhinë e cila vazhdoi me tërë furinë e saj 23 vjet rresht.

Angazhimi në thirrje

Personat e parë të cilët pranuan ftesën e Profetit për në Islam qenë Hatixheja, Aliu, Zejd ibn Harith dhe Ebu Bekri. Ata u pasuan nga Osmani, Abdurrahman ibn Auf, Sa’d ibn Ebi Vakkas, Talhai dhe Zubejri. Këta muslimanë të parë e në veçanti Profeti, iu nënshtruan mundimeve të mëdha prej duarve të adhuruesve të idhujve. Në fakt, shumë muslimanë si p.sh. Jasiri dhe e shoqja Sumeje, u vranë pas torturave të padurueshme.

Qëndresa e këtyre muslimanëve të parë, ndikoi së tepërmi në përhapjen e Islamit. Është fakt që gjatë gjashtë viteve të para të profetësisë së tij, burra të fuqishëm si Hamzai dhe Omeri e përqafuan Islamin dhe e panë veten mes shokëve të Profetit. Sa më shumë rritej numri i atyre që besonin në Islam, aq shumë shtoheshin pengesat e paganëve të cilët mundoheshin të parandalonin përhapjen e kësaj feje të re. Në vitin e pestë dhe të gjashtë të profetësisë, disa  muslimanë u detyruan nga rrethanat të merrnin leje nga Profeti për të emigruar në Abisini.

Në vitin e shtatë, jobesimtarët i izoluan muslimanët në një zonë të caktuar dhe shpallën bojkotin ndaj tyre. Atyre iu ndalua të bënin tregti, të udhëtonin dhe të kishin kontakte me njerëzit e tjerë. Kjo situatë zgjati për tre vjet me radhë. Në vitin e dhjetë të profetësisë, me vdekjet e njëpasnjëshme të Hatixhes dhe Ebu Talibit, persekutimi dhe vuajtjet që armiqësitë u shkaktonin muslimanëve u rrit edhe më tepër. Hatixheja dhe Ebu Talibi ishin njerëz të respektuar në shoqëri, ndaj ky respekt në njëfarë mase i kishte siguruar një shkallë të caktuar imuniteti Profetit.

Profeti vajti në Taif në përpjekje për të siguruar ndopak mbështetje nga jashtë. Por banorët e Taifit, jo vetëm që nuk e pranuan Islamin dhe refuzuan t’i jepnin mbështetje Profetit, por e gjuajtën me gurë dhe ai mezi arriti të shpëtonte duke u strehuar në një kopsht jashtë Taifit, i mbuluar me gjak. Në lutjen që i bëri Zotit pas gjithë këtyre torturave të tmerrshme, ai tha ndërmjet të tjerave se në qoftë se ishte duke e kryer mirë detyrën, këto tortura s’kishin rëndësi për të. Nuk ka dyshim që ai ka vepruar drejt dhe se e përmbushi misionin e tij plotësisht.

Pavarësisht gjithë këtyre vështirësive, përpjekjet e Profetit Muhamed për përhapjen e Islamit vazhduan. Ai i shtoi edhe më shumë këto përpjekje duke bërë propagandë nëpër udhëkryqe, nëpër të cilat mund të kalonin udhëtarët që vinin nga jashtë qytetit. Më në fund, një grup prej gjashtë personash që kishin ardhur nga Medine (Jethribi i atëhershëm) për pelegrinazh, dëshmuan vërtetësinë e mesazhit të tij dhe premtuan të plotësonin kushtet e Islamit. Vitin tjetër, pesë veta nga ky grup erdhën së bashku me shtatë njerëz të tjerë nga Medine dhe i dhanë besën Profetit në Akabe. Një besëlidhje e dytë u bë kur shtatëdhjetë e pesë persona, një vit më vonë erdhën nga Medine dhe u zotuan se do ta mbronin Profetin ashtu siç mbronin gratë dhe fëmijët e tyre. Në periudhën që pasoi, me lejen e Allahut dhe pastaj të Profetit, muslimanët të cilët po vuanin së tepërmi në Mekë, emigruan nga Meka për në Medine. Kjo ngjarje njihet si hixhreti në literaturën Islame dhe shënon fillimin e kalendarit Islam. Të fundit që emigruan qenë Profeti dhe Ebu Bekri. Ky qe një emigrim shumë i vështirë, me paganët mekas që i gjurmonin ata hap pas hapi, që nga shpella e Taurit në jug të Mekës e deri në afërsi të Medines. Profeti dhe Ebu Bekri patën një udhëtim me shumë peripeci, por në fund ia dolën të mbërrinin në Medine. Medinasit, ndryshe nga Mekasit e morën në gjirin e tyre Profetin. Ata u bashkuan të gjithë rreth tij dhe i përkrahën pa rezerva ata të cilët kishin lënë shtëpitë e tyre në Mekë për hir të Allahut. Për këtë arsye Allahu i Madhëruar i quan medinasit Ensarë (ndihmues), në Kur’an. Është fakt që menjëherë pas emigrimit të profetit u vendos një raport vëllazëror ndërmjet Ensarëve dhe emigrantëve. Në këtë mënyrë akti i të ndihmuarit të njerëzve mori një dimension shpirtëror. Kjo mbështetje ndihmoi të kapërceheshin problemet psikologjike. Emigrantët gjetën mundësinë ta ndanin përvojën e tyre në Islam me medinasit. Ata gjithashtu hapën dyqane dhe tregje dhe për një kohë shumë të shkurtër arritën që të jenë në gjendje të mbanin vetveten. Në këtë mënyrë, emigrantët përfituan nga jeta ekonomike e qytetit.

Të gjitha këto zhvillime i frikësuan paganët në Mekë. Ata dëshironin t’i shkatërronin muslimanët përpara se këta të fundit të forcoheshin më tej. Si rezultat, u zhvilluan luftërat e Bedrit, Uhudit, Lufta e Hendekut dhe Murajsi. Në vitin 630 u mor Meka nga muslimanët. Profeti u rikthye triumfues në qytetin nga i cili qe përzënë më parë. Qëllimi i këtij rikthimi ishte pastrimi i Qabes dhe rrethinave të saj prej idhujve dhe kthimin e saj në gjendjen natyrale, siç kishte qenë kur u ndërtua së pari nga Ademi dhe pastaj kur u rindërtua nga Profeti Ibrahim. Profeti nuk u hakmor; ai nuk u mbajti mëri banorëve të Mekës. Përkundrazi, ai shpalli një amnisti të përgjithshme. Ai e shfaqi madhështinë e tij duke falur kur ishte i fuqishëm. Ai po planifikonte bashkimin, festën e madhe, ndaj nuk kishte kohë për të humbur në çështje ngatërresash fisnore. Prandaj, muezini i Profetit, Bilal el Habeshi, duke kënduar ezanin nga tarraca e Qabes, shpalli epërsinë dhe njësinë e Zotit të Vetëm në qiejt e Mekës.

Fisi kryelartë dhe arrogant i Havazinit, i cili nuk mund t’i kapërdinte kaq lehtë këto ngjarje, thuri plane për frenimin e përhapjes së Islamit, por këto plane rezultuan të pasuksesshme. Ata u mundën në luftë prej muslimanëve. Për rrjedhojë, emri i Islamit kumboi nëpër të gjithë rajonin, duke nisur nga Hixhazi e pastaj nëpër të gjithë Gadishullin Arabik. Brenda një viti që prej kohës kur Profeti u rikthye në Medinë, ai priti e përcolli përfaqësues nga qindra fise.

Në vitin 632 gjatë Haxhit, Profeti (a.s.) foli përpara një turme prej më shumë se njëqind mijë muslimanësh. I njohur si Haxhi i Lamtumirës, ky fjalim qe një përmbledhje e ideve Islame dhe përbën dokumentin më të përkryer në lidhje me parimet dhe të drejtat e njeriut. Profeti i dashur, i cili qe në gjendje të komunikonte mesazhin që i ishte besuar me shumë përpikmëri falë durimit, vendosmërisë dhe aftësive të tij, i mbylli sytë në këtë botë të Hënën më 8 Qershor 632.

Cili qe mesazhi i tij?

Profeti Muhamed, përkufizohet në Kur’an si “përgëzues dhe paralajmërues”. Kur ai u rikthye tek bashkësia e tij pas marrjes së misionit, ai nisi të luftonte si gjendjen e prishur të njerëzve ashtu edhe format e devijuara të besimit. Ajo çfarë ai i predikoi shoqërisë së tij dhe nëpërmjet saj, njerëzve të të gjithë kohërave, mund të përmblidhet shkurtimisht me këto fjalë:

Idhujt që ju adhuroni janë të rremë, ndaj ndaloni së adhuruari ato. Asnjë njeri, yll, pemë, gur apo shpirt nuk duhet të adhurohet nga ju. Mos bini në sexhde para tyre. I gjithë universi i përket vetëm Allahut të Madhëruar. Vetëm Ai është Krijuesi, Ushqyesi, Mbajtësi dhe rrjedhimisht Sovrani i vërtetë përpara të Cilit ne duhet të biem në sexhde dhe që është i Denjë për adhurimin dhe bindjen tuaj. Ndaj adhuroni vetëm Atë dhe binduni urdhrave të Tij.

Vjedhjet dhe plaçkitjet, vrasjet dhe rrëmbimet, padrejtësia dhe mizoria, si dhe të gjitha veset e tjera të cilat ju i zotëroni, janë mëkate në sytë e Allahut. Lëreni rrugën e djallit. Thoni të vërtetën, jini të drejtë. Mos vrisni asnjeri, sepse kushdo që vret një njeri padrejtësisht, është sikur të ketë vrarë gjithë njerëzimin dhe kushdo që e shpëton jetën e një njeriu, është sikur të ketë shpëtuar gjithë njerëzimin (5:32). Mos grabisni asnjeri, por merrni atë çfarë ju takon dhe jepuni të tjerëve atë çfarë u takon ashtu siç duhet.

Mos i bëni shokë Allahut sepse do të dënoheni dhe do të jeni të braktisur. Nëse njëri nga prindërit tuaj ka arritur moshën e pleqërisë dhe jeton me ju, trajtojeni atë më respekt dhe jini të mëshirshëm me të. Jepini farefisit atë që i takon. Jepuni nevojtarëve, udhëtarëve dhe mos u bëni shpërdorues. Mos i vrisni fëmijët tuaj nga frika e varfërisë apo për arsye të tjera. Largohuni nga imoraliteti, sepse ajo është një vepër e fëlliqur dhe djallëzore. Mos e prekni pasurinë e jetimëve dhe të njerëzve të dobët.

Përmbushini zotimet sepse do të merreni në pyetje rreth tyre. Mos mashtroni në matje dhe në peshim. Mos ndiqni atë për të cilën nuk keni njohuri sepse sytë, veshët dhe zemra juaj do të merret në pyetje në lidhje me të. Mos ecni me mendjemadhësi sepse ju nuk e keni hapur tokën dhe nuk e keni arritur gjatësinë dhe peshën e maleve. Flitini fjalë të mira njëri-tjetrit, sepse djalli i përdor fjalët e ashpra për të futur ngatërresa mes njerëzve. Mos e shtrembëroni fytyrën me përbuzje dhe mos u zemëroni me të tjerët, si dhe mos ecni me pakujdesi nëpër tokë.

Allahu nuk i do ata që mburren, ndaj bëhuni modestë në sjellje dhe mos e ngrini zërin. Mos përqeshni të tjerët sepse ata mund të jenë më të mirë se ju. Mos u mundoni të gjeni të meta tek të tjerët apo t’i thërrisni ata me nofka fyese. Largohuni nga shumica e dyshimeve, sepse disa lloj dyshimesh janë mëkate. Mos spiunoni apo përgjoni njëri-tjetrin. Jini pasues të palëkundur të drejtësisë dhe të dëshmisë së drejtë për hir të Allahut, edhe pse ajo mund të jetë kundër jush apo prindërve dhe të afërmve të tyre, pavarësisht nëse ata janë të pasur apo të varfër. Mos devijoni nga rruga e drejtë duke rendur pas kapriçove tuaja. Bëhuni mbajtës të palëkundur të barazisë për hir të Allahut dhe mos lejoni që urrejtja juaj për të tjerët t’ju mposhtë dhe t’ju bëjë të padrejtë në lidhje me ta.

Frenojeni zemërimin dhe falini fyerjet që ju bëjnë të tjerët. Veprat e mira dhe ato djallëzore nuk janë e njëjta gjë, ndaj shlyeni një vepër të keqe me një të mirë, në mënyrë që të dy palët të mund ta kapërceni armiqësinë tuaj dhe të bëheni miq të ngushtë. Kompensimi për një të keqe që të bëjnë, është një e keqe e po asaj përmase; por kushdo që e fal dhe e përmirëson keqbërësin me mirësi dhe me dashuri, do të shpërblehet nga Allahu. Largohuni nga alkooli dhe lojërat e fatit, sepse Allahu i ka ndaluar ato.

Ju jeni qenie njerëzore dhe të gjitha qeniet njerëzore janë të barabarta përpara Allahut. Askush nuk ka lindur me njollën e turpit në fytyrë apo me shallin e nderit rreth qafës. Njerëzit e vetëm që janë të nderuar dhe të lartësuar, janë njohësit e Allahut dhe të Mëshiruesit, ata të cilët janë të drejtë në fjalë e vepra. Dallimet në lindje dhe lavdia e racës nuk janë kritere madhështie dhe nderi.

Një ditë, pasi ju të vdisni, ju do të dilni përpara një gjyqi suprem dhe do të jepni llogari për të gjitha veprat tuaja; asgjë prej tyre nuk do të mund të fshihet. Regjistrimi i jetës suaj do të jetë në një libër të hapur tek Allahu. Fati juaj do të përcaktohet nga punët tuaja të mira e nga ato të këqija. Në gjyqin e Gjykatësit të Vërtetë, Allahut të Gjithëdijshëm, nuk do të ketë padrejtësi apo mbajtje me hatër. Ju nuk do të mund ta korruptoni Atë dhe raca e prejardhja juaj nuk do të merret parasysh. Vetëm besimi i vërtetë dhe veprat e mira do t’ju bëjnë dobi atë ditë. Ato të cilët i zotërojnë këto me shumicë, do të jetojnë në Parajsë, në lumturi të përjetshme, ndërsa ata të cilët nuk i posedojnë këto cilësi, do të qëndrojnë përjetësisht në zjarrin e Xhehenemit.²¹

Kur’ani

Kur’ani konsiston në vargje ritmike, fraza, sentenca dhe sure të transmetuara nga Profeti ashtu siç i janë shpallur atij nga Allahu brenda një periudhe kohore 23 vjeçare dhe për të cilin Profeti deklaroi se ishte mrekullia e përjetshme e profetësisë së tij. Ai i sfidoi arabët e kohës së tij të cilët dyshonin në origjinën hyjnore të Kur’anit, ashtu si edhe të gjithë arabët jobesimtarë dhe joarabët e brezave pasardhës.

Shpalljet hyjnore më të hershme dhe Kur’ani

Një shtyllë tjetër e fesë Islame është edhe besimi në të gjithë Librat Hyjnorë, të cilët Zoti ia shpalli Profetëve të ndryshëm përgjatë historisë së njerëzimit. Zoti ia shpalli Librat e Vet Profetëve të Tij që jetuan përpara Profetit Muhamed, ekzaktësisht në të njëjtën mënyrë. Zoti na informon në Kur’an për disa prej tyre si: Fletushkat e Ibrahimit, Teurati, Zeburi (Psalmet) dhe Inxhili (Bibla). Ne nuk i njohim emrat e librave që iu dhanë Profetëve të tjerë, prandaj nuk mund të themi me siguri nëse atyre u është shpallur që në fillim ndonjë  libër apo jo.

Këto Libra Hyjnorë të hershëm, u shpallën në gjuhë tashmë të vdekura, prandaj shumë pak njerëz sot, pretendojnë se i kuptojnë ato. Prandaj edhe sikur këto libra të ekzistonin ende në formën e tyre origjinale dhe të pacënuar, do të kishte qenë virtualisht e pamundur që ato të kuptoheshin siç duhet dhe urdhëresat e tyre të viheshin në zbatim. Për më tepër, tekstet origjinale të shumicës së këtyre Librave Hyjnorë kanë humbur me kalimin e kohës dhe vetëm përkthimet e tyre mund të gjenden sot. Kur’ani nga ana tjetër ekziston në gjuhën e tij origjinale e cila flitet dhe kuptohet ende nga miliona njerëz.

Përkufizimi i Kur’anit dhe disa prej cilësive të tij

Përkufizimi i përgjithshëm i Kur’anit është si vijon: Kur’ani është Fjala e mrekullueshme e Allahut që iu shpall Profetit Muhamed dhe u shkrua e iu transmetua brezave pasardhës me anë të shumë burimeve të besueshme dhe recitimi i të cilit përbën një akt adhurimi të detyrueshëm në lutjet (namazet) ditore.

Kur’ani i përshkruan disa nga veçoritë e tij në këtë mënyrë:

“Muaji i Ramazanit që në të (filloi të) shpallet Kur’ani, që është udhërrëfyes për njerëz dhe sqarues i rrugës së drejtë dhe dallues (i së vërtetës nga gënjeshtra).” (2:185)

“Nuk është e logjikshme të mendohet se ky Kur’an është i trilluar prej dikujt pos Allahut por është vërtetues i asaj (shpalljes) që ishte më parë dhe sqarues e komentues i librit. Nuk ka farë dyshimi se është (i zbritur) nga Zoti i botëve.” (10:37)

“Ne e zbritëm atë Kur’an arabisht, ashtu që të kuptoni.” (12:2)

“Është e vërtetë se ky Kur’an udhëzon për atë rrugë që është mëse e vërtetë, e besimtarët që bëjnë vepra të mira i përgëzon se ata pa dyshim do të kenë shpërblim të madh.” (17:9)

“Ne Kur’anin e bëmë të lehtë për mësim, por a ka ndonjë që merr mësim?” (54:17)

“Se me të vërtetë ai është Kur’ani i famshëm. Është në një libër të ruajtur.” (56:77 – 78)

Kur’ani ka edhe emra të tjerë, çdonjëri prej të cilëve përshkruan një aspekt të tij të veçantë gjë e cila mund të konsiderohet si një nga karakteristikat e tij. Disa nga këto emra janë: Libri, Dalluesi, Përkujtuesi, Këshilluesi, Ndriçuesi, Udhërrëfyesi, Shëruesi, i Famshmi, Libri në Vargje, Nëna e Librave, i Vërteti, Këshilluesi, Lajmi i Mirë, Libri i Shpallur Gradualisht, Dituria, si dhe i Qarti.

Profeti thotë: “Kur’ani është më i dashur për Allahun se qiejt dhe toka dhe gjithçka ka mes tyre” dhe “Epërsia e Kur’anit mbi shkrimet dhe ligjëratat e tjera është sikurse epërsia e Allahut mbi krijesat e Tij.”

Kur’ani bën dallimin midis të vërtetës dhe falsitetit. Meqenëse ai nuk është shpallur për zbavitje, ata të cilët nuk e pranojnë atë, do të ndëshkohen. Ai përmban historitë e popujve paraardhës, lajme për brezat pasardhës si dhe ka rolin e një zgjidhësi mosmarrëveshjesh. Ata të cilët e kërkojnë udhëzimin gjetkë, janë në rrugë të shtrembër, sepse Kur’ani është litari i fortë që të lidh me Allahun, është një udhëzues i mençur që të shpie në rrugën e drejtë. Atë nuk është në gjendje ta ndryshojë askush, asnjë gjuhë nuk mund ta ngatërrojë atë dhe përsëritja e tij nuk i lodh as nuk i mërzit dijetarët, sepse ky libër ka aspekte të admirueshme të panumërta. Të gjithë ata që e dëgjojnë atë, thonë: “Ne dëgjuam një udhëzim kur’anor drejt së vërtetës prandaj ne besojmë në të.” Ata të cilët bazohen tek Kur’ani kur flasin, thonë gjithmonë të vërtetën. Cilido që gjykon sipas tij, gjykon me drejtësi dhe cilido që bën thirrje për t’iu drejtuar atij, bën thirrje  për të vërtetën.

Arabishtja, gjuha  e shpalljes, përbën trupin e jashtëm të Kur’anit. Feja nuk konsiston vetëm në filozofi apo teologji, por është një mjet bashkimi i të gjitha dimensioneve të qenies sonë. Prandaj arabishtja përbën një element thelbësor dhe të pandarë të Kur’anit.

Kur’ani e sheh botën si djepi i vëllazërimit. Ai synon të bashkojë të gjitha racat, ngjyrat dhe fetë duke i konsideruar elementët e tyre si vëllezër e motra me njëri-tjetrin dhe si shërbëtorë të Zotit të Vetëm. Gjuha e tij përbën një faktor bazë që i ndihmon njerëzit të soditin realitetet dhe të bashkojnë të gjitha dimensionet e qenies së tyre në përputhje me standardet hyjnore. Nuk mund të recitohen përkthime të tij gjatë namazeve, sepse asnjë përkthim nuk mund të jetë identik me arabishten origjinale.

Kur’ani është burimi i gjithë dijeve në Islam, qofshin ato dije fetare, shpirtërore, shoqërore, shkencore, morale, ligjore apo filozofike. Si udhëzues drejt të gjitha të vërtetave, ai ka katër qëllime kryesore:

a) të tregojë Ekzistencën dhe Njësinë e Zotit,

b) të vërtetojë profetësinë dhe ahiretin(botën e përtejme),

c) të përhapë adhurimin e Zotit,

d) të vendosë themelet e drejtësisë.

Vargjet e tij e vënë theksin mbi këto objektiva; ato përmbajnë parimet bazë të besimit, rregulla që kanë të bëjnë me jetën e njeriut, informacione të detajuara në lidhje me Ringjalljen dhe Ahiretin, udhëzime rreth mënyrës së adhurimit të Zotit, norma morale, informacione direkte apo indirekte rreth një numri faktesh shkencore, parime të formimit dhe rënies së qytetërimeve, nënvizime rreth fakteve historike në lidhje me qytetërimet e mëparshme dhe shumë e shumë gjëra të tjera.

Kur’ani është një burim shërimi, një kurë e përditshme dhe efikase kundër të gjitha llojeve të sëmundjeve psikologjike dhe sociale, por ai në vetvete përmban gjithashtu edhe pjesë nga kozmologjia, epistemologjia, ontologjia, sociologjia, psikologjia si dhe ligje të shpallura me qëllim rregullimin e jetës së përditshme të të gjithë njerëzve. Në fakt, Profeti thotë: “Kur’ani është më i dashur për Allahun sesa qiejt e toka dhe gjithçka ka në mes tyre.²²”

Argumente për autorësinë hyjnore të Kur’anit

• Elokuenca, poezia dhe oratoria, ishin shumë të zhvilluara në Arabinë paraislamike. Atje zhvilloheshin rregullisht konkurse poezie dhe poemat fituese shkruheshin me germa të arta dhe vareshin në muret e Qabes. Profeti kurrë nuk është dëgjuar të recitonte qoftë edhe dy vargje të vetme poezie. Megjithatë, Kur’ani i bëri të dorëzoheshin të gjithë ekspertët e njohur të kësaj fushe.

• Edhe jobesimtarët mahniteshin prej tij. Por prapëseprapë, për të ndaluar përhapjen e Islamit, ata thoshin se ai ishte vetëm një magjistar dhe nuk i duhej vënë veshi. Por kur poetë të tillë të shquar të periudhës paraislamike si Hansa dhe Lahidi u bënë muslimanë dhe e braktisën poezinë në shenjë respekti dhe përuljeje ndaj stilit dhe elokuencës së Kur’anit, jobesimtarët u detyruan të thonin: “Nëse ne e quajtëm atë një poemë, ai nuk është i tillë. Nëse e përkufizojmë si një copë proze me rimë, nuk është ashtu. Nëse e konsiderojmë si fjalë e një fallxhori, ai nuk është i tillë.^”23 Hera herës ata nuk mund të rrinin pa e dëgjuar recitimin e Profetit fshehurazi natën, por nuk mundnin dot të kapërcenin arrogancën e tyre aq sa të mund të besonin në prejardhjen e tij hyjnore.

• Askush sado i ditur të jetë nuk mund të vendosë rregulla aq të plota sa të jetë në gjendje të zgjidhë të gjitha problemet potenciale. Edhe sistemet më të mira shoqërore duhet të rishikohen të paktën një herë në 50 vjet. Dhe çfarë është më e rëndësishmja, asnjë sistem nuk mund të premtojë lumturi të përjetshme, sepse parimet e tij janë të kufizuara dhe vlejnë vetëm për këtë jetë kalimtare, e cila është pambarimisht e shkurtër në krahasim me jetën e pasosur. Nga ana tjetër, asnjë parim i Kur’anit nuk është vjetruar e as nuk ka nevojë për rishikim. Për shembull, në të theksohet se pasuria nuk duhet të qarkullojë vetëm në duart e të pasurve (Hashr 59:7) apo që zyrat e shtetit duhet t’u besohen njerëzve kompetentë dhe të kualifikuar dhe se drejtësia absolute duhet të jetë parimi i vetëm i cili duhet të udhëheqë administratën publike dhe debatet (Nisa 4:58); se njerëzit mund të kenë vetëm atë për të cilën përpiqen (Nexhm 53:39) dhe se kushdo që vret një njeri pa të drejtë, konsiderohet sikur të kishte vrarë të gjithë njerëzimin (Maide 5:32). Këto dhe shumë parime të tjera (si p.sh. ndalimi i kamatës, bixhozit, alkoolit dhe marrëdhënieve seksuale jashtëmartesore ashtu si edhe falja e namazeve, agjërimi, dhënia e lëmoshës dhe sjelljet e mira), janë forcuar nëpërmjet dashurisë dhe vetëdijes për Zotin, premtimit për një jetë të lumtur e të pasosur si dhe frikës së ndëshkimit në Xhehenem.

• Kur’ani gjithashtu zbulon misterin e njerëzimit, krijimit dhe gjithësisë. Kur’ani, njerëzimi dhe gjithësia përbëjnë tre “librat” me anë të të cilëve ne arrijmë të njohim Krijuesin, si dhe janë tri shprehje të së njëjtës të vërtetë. Prandaj Ai i Cili krijoi njerëzimin dhe gjithësinë, shpalli gjithashtu edhe Kur’anin.

• Profeti qe një njeri shumë i thjeshtë dhe pa pretendime përsa i përket të mirave të kësaj bote si fama, pushteti politik, pasuria dhe dëshirat trupore. Ai gjithashtu përjetoi periudha të gjata vështirësish dhe persekutimi. Të pretendosh që ai e trilloi Kur’anin, do të thotë të mendosh se Muhamedi i Besueshmi, siç njihej në shoqëri, ishte gënjeshtari dhe mashtruesi më i madh që ka njohur historia. Po përse i qenka dashur të bënte deklarime fallso rreth profetësisë dhe ta ekspozonte kështu vetveten dhe familjen e tij ndaj të gjithë këtyre vuajtjeve dhe persekutimeve? Prandaj këto akuza ashtu si edhe thëniet sipas të cilave ai e shkroi vetë Kur’anin janë krejtësisht të pabaza dhe të palogjikshme.

Regjistrimi dhe ruajtja e Kur’anit

Padyshim Ne e zbritëm Kur’anin dhe Ne do ta ruajmë atë. (Hixhr 15:9)

Emri i fesë së shpallur nëpërmjet të gjithë profetëve është Islam. Ashtu siç mbeten të pandryshueshme ligjet që rregullojnë dhe vënë në lëvizje universin dhe ashtu siç të gjithë njerëzit kanë të njëjtat karakteristika bazë, të njëjtat nevoja themelore, dhe të njëjtin përfundim pavarësisht nga vendi dhe nga koha në të cilën jetojnë, edhe për fenë është e natyrshme të jetë e bazuar mbi të njëjtat themele të besimit, adhurimit dhe moralit.

Muhamedi u dërgua si Profeti i fundit dhe me formën e përkryer të fesë hyjnore (Islamit). Allahu e mbron Islamin duke premtuar që ta ruajë Kur’anin. Pasuesit e Musait dhe më vonë ata të Isait, i quajtën fetë e tyre respektivisht Judaizëm dhe Krishtërim, ndërse feja Islame mban emrin e vet origjinal të vënë nga Allahu.

Allahu vepron në këtë botë nëpërmjet shkaqeve natyrale dhe materiale dhe i përdor ato për të ruajtur Kur’anin. Një nga këta është ekzistenca e Kur’anit të shkruar nën mbikëqyrjen direkte të Profetit në mënyrë që asgjë të mos mund të hiqet, shtohet apo ndryshohet. Të gjitha kopjet e Kur’anit që nga koha e Profetit e deri në ditët tona janë krejtësisht të njëjta. Ndryshe nga shkrimet e tjera të shenjta, forma origjinale e Kur’anit, teksti dhe gjuha e shpalljes janë ruajtur dhe ne i kemi sot ato nëpër duar. Prandaj pikat e mëposhtme kanë një rëndësi të konsiderueshme:

• Kur’ani u shpall në pjesë dhe Allahu mori përsipër ruajtjen e tij duke bërë ndërtimin e tij në vargje dhe sistemimit të pjesëve të tij. Ai i tregoi Profetit se ku duhen vendosur ajetet dhe suret e ndryshme.

“Ti mos e shqipto atë (Kur’anin) me gjuhën tënde për ta nxënë atë me të shpejtë.

Sepse Ne e kemi për detyrë tubimin dhe leximin e tij.

E kur ta lexojmë atë aty, ti përcille me të dëgjuar leximin e tij.

Dhe pastaj është obligim i yni që ta shkoqisim atë.” (75:16-19)

“I lartë është Allahu, Sundimtar i vërtetë. Ti mos nxito me Kur’anin para se të përfundojë shpallja e tij te ti, e thuaj ‘Zoti im më shto dituri.” (20:114)

• I Madhëruari thotë se asnjë falsitet nuk mund ta prekë Kur’anin dhe se asnjë dyshim i hedhur mbi të, nuk mund ta cënojë autenticitetin e tij.

“Ata që e mohuan Kur’anin kur erdhi, janë të marrë; ai është një libër ngadhënjyes.

Atij nuk mund t’i mvishet e pavërteta nga asnjë anë, është i zbritur  prej të Urtit, të Lavdishmit. (41:41-42)

• Një herë në vit, i Dërguari i Allahut e rishikonte gjithë atë që i ishte shpallur së bashku me kryemelekun Xhebrail. Në vitin e tij të fundit të jetës, pasi u kompletua shpallja, Xhebraili erdhi dy herë për këtë qëllim. I Dërguari i Allahut nga kjo nxori konkluzionin se së shpejti do të vdiste.

Që nga fillimet e shpalljes, Sahabet bënë të pamundurën për ta kuptuar, mbajtur mend dhe për ta mësuar Kur’anin. Në fakt ishte Kur’ani ai i cili i urdhëroi ata të vepronin ashtu:

“Kur lexohet Kur’ani ju dëgjojeni atë (me vëmendje) dhe heshtni, në mënyrë që të fitonin mëshirë.” (7 :204)

Allahu i Madhëruar deklaron: “Ne e kemi për detyrë tubimin dhe leximin e tij.” (Kijame 75:17) Ajetet dhe suret e Kur’anit u mblodhën dhe u sistemuan në përputhje me udhëzimet e Profetit (kur ai ishte ende gjallë), i cili udhëzohej nga shpallja. Versioni zyrtar u formua pas Betejës së Jemames. Kur ndodhi një mosmarrëveshje në lidhje me shqiptimin e disa fjalëve të caktuara, versioni zyrtar u kopjua dhe u dërgua nëpër qendra të rëndësishme gjatë kohës së kalifatit të Osmanit (644-56).²⁵

Një nga arsyet kryesore që Kur’ani ka mbetur i pandryshuar është sepse ai është ruajtur në gjuhën e tij origjinale. Askush në botën muslimane nuk e ka çuar nëpër mend ta zëvendësojë atë me një përkthim, ndaj ai nuk i është ekspozuar asnjëherë rrezikut të përkthimeve të pasakta e të gabuara, apo shtesave dhe heqjeve të pjesëve.

Pra përfundimisht mund të themi se Kur’ani që mbajmë sot në duar është i njëjti Kur’an të cilin Profeti e mori nga Allahu. Autenciteti dhe gjenialiteti i tij është i padiskutueshëm. Asnjë dijetar musliman i çfarëdo grade nuk e ka vënë kurrë në dyshim këtë dhe askush nuk ka dyshuar ndonjëherë për faktin se çdo fjalë që gjendet në Kur’anin e sotëm është komunikuar nga Profeti.

Qytetërimi Islam

Gjatë Mesjetës (e njohur në historinë evropiane si Epoka e Errësirës), një qytetërim i mrekullueshëm po shndriste në Lindjen muslimane. Duke iu bindur udhëzimeve të Kur’anit, muslimanët e studiuan këtë Libër të Shpalljes Hyjnore si dhe Librin e Krijimit (gjithësisë) dhe në këtë mënyrë themeluan qytetërimin më të mahnitshëm të gjithë historisë së njerëzimit. Dijetarë nga mbarë bota përfituan nga qendrat e arsimit të lartë në Damask, Buhara, Bagdad, Kajro, Marok, Kairavan, Zeitona, Kordoba, Siçili, Isfahan, Delhi e mjaft vende të tjera përgjatë botës muslimane. Historianët e krahasojnë botën muslimane të asaj periudhe me një koshere bletësh, për faktin se rrugët ishin plot me studentë, shkencëtarë dhe dijetarë të cilët udhëtonin nga njëra qendër arsimore tek tjetra. Figura të tilla të njohura në mbarë botën si al Kindi, al Havarizmi, al Farabi, Ibni Sina, al Mas’ndi, Ibn al-Din al-Tusi, al Zahravi, ndriçuan si yje në qiellin e shkencës.

Në librin e tij me shumë vëllime të titulluar “Hyrje në historinë e shkencës (1927-48)”, Xhorxh Sarton e ndau punimin e tij në periudha 50 vjeçare duke e titulluar secilin kapitull sipas emrit të shkencëtarit më të shquar të asaj periudhe. Qysh nga mesi i shekullit të tetë e deri në shekullin e dymbëdhjetë pas Krishtit, secila prej këtyre periudhave 50 vjeçare mbart emrin e një shkencëtari musliman, si p.sh. “Periudha e al-Havarizmit,” “Periudha e al-Birunit” e kështu me radhë. Brenda këtyre kapitujve, Sarton rendit 100 shkencëtarë muslimanë të rëndësishëm si dhe titujt e veprave të tyre kryesore. Po kështu edhe Xhon Davenport, një shkencëtar i shquar, vëren:

Duhet të pranohet se të gjitha dijet në fizikë, astronomi, filozofi apo matematikë që ndriçuan Evropën që nga shekulli i dhjetë, e kishin burimin nga shkolla arabe dhe Saraçenët Spanjollë mund të konsiderohet si baballarët e filozofisë evropiane.²⁶

Bertrand Rasell, filozofi i famshëm britanik ka shkruar:

Supremacia e Lindjes nuk ishte vetëm ushtarake. Shkenca, filozofia, poezia dhe artet, që të gjitha lulëzuan në botën e Muhamedanëve, në një kohë kur Evropa ishte zhytur në barbarizëm. Evropianët, për shkak të izolimit të tyre të pafalshëm, e quajtën këtë periudhë “Epoka e Errësirës”; por e vërteta është se vetëm Evropa ishte në errësirë (madje vetëm Evropa Kristiane), sepse Spanja që ishte Muhamedane, kishte një kulturë të shkëlqyer.²⁷

Robert Briffault, historiani i njohur, pohon në librin e tij “Ngjallja e njerëzimit”:

Ka të ngjarë që po të mos kishin qenë arabët, qytetërimi modern evropian nuk do të kishte qenë kurrë në gjendje të merrte atë karakter i cili e bëri të aftë atë të kapërcente të gjitha fazat e mëparshme të evolucionit. Por ndonëse nuk është vetëm njëri nga aspektet e veçanta të zhvillimit njerëzor ai në të cilin influenca vendimtare e kulturës Islame është e pallogaritshme, është e qartë dhe shumë e rëndësishme të theksohet se në gjenezën e asaj fuqie e cila ishte forca lëvizëse e botës moderne, qëndronte shpirti shkencor dhe pasioni për shkencat e natyrës. Ajo që ne e quajmë shkencë, lindi në Evropë si rezultat i një shpirti të ri hulumtimesh, i metodave të reja të vëzhgimeve, i metodave eksperimentale, studimeve, matjeve, i zhvillimit të matematikës në një formë të panjohur më parë për grekët. Ky shpirt dhe këto metoda u futën në botën evropiane nga arabët.²⁸

L. Stoddard pohon se në pesë shekujt e para pas lindjes së saj, mbretëria e Islamit ishte zona më e qytetëruar dhe më përparimtare e botës. E zbukuruar me qytete të mrekullueshme, xhami madhështore si dhe me universitete komode, Lindja muslimane paraqiste një kontrast të dukshëm me Perëndimin që ishte i zhytur në natën e Epokës së Errësirës.²⁹

Ky qytetërim i ndritur, përparoi derisa pësoi fatkeqësi të tmerrshme që erdhën si dallgë të stërmëdha shkatërruese, siç ishin Kryqëzatat Evropiane (1097-1270) dhe Pushtimi Mongol (1216-58). Këto fatkeqësi dhe shkatërrime, vazhduan për shekuj me radhë, derisa qeveria muslimane në Bagdad ra (1258) dhe historia e Islamit hyri në një fazë të re në shekullin e XIII me Turqit Osmanë. Qytetërimi Islamik ishte ende i fuqishëm dhe qëndroi në ballë të qytetërimeve të tjera në fushën ekonomike dhe atë ushtarake deri në shekullin e XVIII, pavarësisht se (që nga shekulli i XVI e më pas) humbi terren në shkencë.

Në shekullin e X-të, Kordoba muslimane, ishte qyteti më i përparuar evropian, mrekullia dhe admirimi i mbarë botës. Udhëtarë nga veriu dëgjonin për qytetin që kishte plot 70 biblioteka me qindra mijëra tituj librash dhe me 900 banjo publike. Kurdoherë që sunduesve të Leonit, Navarrës, apo Barcelonës u nevojitej një kirurg, arkitekt, rrobaqepës apo muzikant, ata kontaktonin me Kordobën.³⁰ Prestigji i letërsisë muslimane ishte aq i madh në Spanjë saqë Bibla dhe liturgjitë kishtare do të përktheheshin në arabisht edhe për komunitetin autokton kristian. Fragmenti i mëposhtëm i shkruar nga Alvaro, një shkrimtar kristian i devotshëm, tregon qartë se si edhe spanjollët jomuslimanë i kishte bërë për vete letërsia arabo-muslimane:

Shokët e mi kristianë frymëzohen nga poemat dhe romanët e arabëve. Ata studiojnë veprat e teologëve dhe filozofëve Muhamedanë jo për t’i përgënjeshtruar ato, por për të përvetësuar një stil korrekt dhe elegant të arabishtes. E ku mund të gjesh vallë sot një njeri laik që të lexojë komentet në latinisht të Shkrimeve të Shenjta? Cili është ai që studion sot Ungjijtë, Profetët, Apostujt? Asnjëri! Përkundrazi, kristianët e rinj, të cilët janë më të dalluarit për talentin e tyre, nuk kanë asnjë njohuri në  ndonjë lloj tjetër letërsie apo gjuhe përveç asaj arabe; ata lexojnë dhe  studiojnë me etje libra arabisht; ata krijojnë biblioteka të tëra me kosto të lartë për ta me të tillë libra dhe gjithmonë i këndojnë liturgjitë me fjalë arabe.³¹

Në qoftë se pranojmë që qëllimi i edukimit arsimor dhe i qytetërimit është të rrisë shkallën e krenarisë, dinjitetit dhe nderit të njerëzve në mënyrë që ata pastaj të mund të përmirësojnë gjendjen e tyre e rrjedhimisht edhe gjendjen e shoqërisë, atëherë duhet të pohojmë se qytetërimi Islam ka dhënë prova për vlerën e tij. Shumë shkrimtarë kanë shfaqur mendimet e tyre në lidhje me aftësinë e Islamit për të transformuar shoqëritë me të cilat ai bie në kontakt. Për shembull në ligjëratën e tij rreth efekteve dhe ndikimit të Islamit tek njerëzit, të mbajtur në Kongresin Kishtar të Anglisë, Isaac Taylor tha:

Kur përqafohet Muhamedanizmi, atëherë paganizmi, fetishizmi, vrasja e fëmijëve dhe magjia e zezë zhduken. Ndyrësia zëvendësohet nga pastërtia dhe të konvertuarit e rinj fitojnë dinjitet dhe respekt për vetveten. Ballot mondane dhe marrëdhëniet jo të rregullta seksuale ndërpriten, dëlirësia femërore çmohet si virtyt, industria zëvendëson parazitizmin, zbatimit të ligjit i jepet përparësi, mbizotërojnë rregulli dhe serioziteti, çrrënjosen hasmëritë dhe mizoria ndaj kafshëve e skllevërve. Islami i fshin korrupsionin dhe besëtytnitë. Islami është një revoltë ndaj polemikave boshe. Ai iu dha shpresë skllevërve, vëllazëri njerëzve dhe përbën një njohje të plotë të të vërtetave bazë në lidhje me natyrën njerëzore. Virtytet që Islami ngulit tek njerëzit janë vetëpërmbajtja, pastërtia, dëlirësia, drejtësia, forca morale, kurajoja, dashamirësia, mikpritja, besnikëria si dhe toleranca. Islami predikon një vëllazëri praktike, barazinë shoqërore të të gjithë muslimanëve. Skllavërimi nuk është pjesë e besimit Islam. Poligamia përbën një çështje më të ndërlikuar. Moisiu nuk e ndaloi atë. Ajo është praktikuar nga Davidi dhe nuk është drejtpërdrejt e ndaluar nga Testamenti i Ri. Muhamedi e kufizoi të drejtën për poligami pa limit. Ajo përbën më tepër një rast të veçantë sesa një rregull të përgjithshëm. Me nënshtrimin ndaj Vullnetit të Zotit, me vetëpërmbajtjen, pastërtinë, besnikërinë dhe me vëllazërinë ndërmjet tyre, ata (muslimanët) na japin neve një shembull të cilin do të bënim mirë ta ndiqnim. Islami i ka ndaluar dehjen, imoralitetin dhe prostitucionin, tre mallkimet e vendeve kristiane. Islami ka bërë më tepër sesa kristianët për qytetërimin. Bërja për vete e një të tretës së botës nga ana e fesë së tij (Muhamedit), ishte një mrekulli.³²

Besimi – Gjashtë shtyllat

• Një Zot i Vërtetë

• Engjëjt

• Librat – Shkrimet e shenjta

• Profetët

• Dita e gjykimit – Llogaridhënia

• Caktimi Hyjnor

I Dërguari i besoi asaj që iu shpall prej Zotit të tij, e ashtu edhe besimtarët. Secili i besoi Allahut, Engjëjve të Tij. Ne nuk bëjmë dallim në asnjërin nga të dërguarit e Tij dhe thanë:“Iu përgjigjëm (thirrjes) dhe respektuam (urdhrin). Kërkojmë faljen tënde o Zoti ynë! Vetëm te Ti është ardhmëria jonë.” (Bekare 2:285)

Besimi ose imani në arabisht, ka kuptimin e të pohuarit me anë të arsyes dhe të bindjes në zemër që nuk ekziston Zot tjetër përveç Allahut dhe se Muhamedi është i Dërguari i Tij. Imani përfshin edhe të besuarit se ekziston një jetë e pasosur pas kësaj bote dhe se i gjithë njerëzimi do të merret në pyetje në Ditën e Gjykimit; gjithashtu përfshin edhe të besuarit në ekzistencën e engjëjve të cilët veprojnë si shërbëtorë të Zotit, si dhe të besuarit se ekziston një Përcaktim dhe Vendim Hyjnor në bashkëveprim me vullnetin e lirë të njerëzve.

Besimi përbën në vetvete nënshtrimin ndaj Qenies së Vetme Supreme, Allahut të Madhëruar dhe çlirimin e vetvetes nga nënshtrimi ndaj epsheve. Ai është bindja se kozmosi nuk është një produkt përfundimtar i fenomeneve të rastësishme natyrore, por shenjë e drejtpërdrejtë që tregon Krijuesin. Besimi rrit aftësinë mendore për të “reflektuar,” në mënyrë që çdokush të mund të kuptojë manifestimin e Emrave dhe Cilësive të Allahut të shfaqura në gjithësi. Besimi i sinqertë manifestohet si nga ana e brendshme me anë të nënshtrimit të zemrës, ashtu edhe nga ana e jashtme me anë të kryerjes së riteve të faljeve dhe adhurimit.

Gjashtë kushtet e besimit apo siç njihen ndryshe edhe gjashtë shtyllat e besimit, janë gjashtë çështjet në vijim me anë të të cilave një besimtar duhet të ruajë besimin e tij:

1. Një Zot i Vetëm i Vërtetë (Allahu)

2. Engjëjt

3. Librat (Shkrimet Hyjnore)

4. Profetët

5. Ringjallja dhe Ahireti

6. Paracaktimi Hyjnor (Kaderi)

Një Zot i Vetëm i Vërtetë

“A nuk jam Zoti juaj?” Ata thanë: “Po, dëshmuam!” (Araf  7:172)

Islami i drejtohet natyrës fillestare dhe i bën thirrje njerëzimit të sjellë ndër mend pohimin e dhënë përpara krijimit, siç theksohet në ajetin kur’anor të mësipërm. Çdo qenie njerëzore lind në këtë botë me natyrën e tij të pastër, ndaj ai ose ajo udhëhiqet në mënyrë të natyrshme drejt besimit në realitetin e një Zoti të Vetëm.

Realiteti i Zotit i cili është i Vetëm, i Përhershëm dhe Absolut përbën thelbin e besimit Islam. Zoti qëndron mbi çdo dualitet dhe shoqërim, mbi ndryshimet gjinore dhe mbi çdo cilësi që i dallon qeniet nga njëra-tjetra në këtë botë. Gjithashtu Ai është burimi i gjithë ekzistencës dhe i të gjitha cilësive kozmike dhe njerëzore ashtu siç përbën edhe Pikën Përfundimtare tek e Cila çdo gjë rikthehet.³³ Një nga ajetet kur’anore më të lexueshme, Ajeti Kursi, rendit disa nga Emrat dhe Cilësitë kryesore të Allahut, me anë të të cilave Ai e ka bërë Vetveten të njohur në krijim:

Allahu është një, nuk ka Zot tjetër përveç Atij. Ai është Mbikëqyrës i Përhershëm dhe i Përjetshëm. Atë nuk e kap as kotje as gjumi, gjithçka ka në qiej dhe në tokë është vetëm e Tij. Kush mund të ndërmjetësojë tek Ai, veçse me lejen e Tij, Ai e di të tashmen që është pranë tyre dhe të ardhmen, nga ajo që ai di të tjerët dinë vetëm aq sa Ai ka dëshiruar. Sundimi i Tij përfshin qiejt dhe tokën, kujdesi i Tij ndaj të dyjave, nuk i vjen rëndë, Ai është më i Larti, më i Madhi.

Islami pohon Njësinë e Zotit dhe sundimin e Tij të pandashëm mbi gjithësi. Zoti është Krijuesi, Mjeshtri, Mbajtësi i gjithçkaje që ekziston. Gjithçka funksionon sipas planit të Tij. Ai ka shpallur nëpërmjet Profetëve të Tij Rrugën e Drejtë për udhëheqjen e njerëzimit. Të gjithë profetët (paqja dhe bekimi i Allahut qoftë mbi ta), kanë predikuar të njëjtin mesazh:

Ne nuk dërguam asnjë të dërguar para teje e të mos i kemi shpallur atij se nuk ka Zot tjetër përveç Meje, pra më adhuroni! (Enbija 21:25)

Profetët i ftuan burrat dhe gratë të bënin një jetë të karakterizuar nga virtytet, pastërtia, drejtësia dhe paqja, dhe të vepronin sipas udhëzimeve që Ai kishte shpallur.

Të gjithë profetët, duke filluar që nga Ademi, Nuhu (Noah), Ibrahimi (Abrahami), Musai (Moisiu), Isai (Jezusi) dhe deri tek Muhamedi (paqja dhe bekimi i Allahut qoftë mbi ta) predikuan të njëjtën fe të karakterizuar nga pranimi dhe nënshtrimi ndaj Allahut dhe thirrja për paqe. Dështimet njerëzore qëndrojnë në mosmbrojtjen dhe mosruajtjen e mësimeve të profetëve të hershëm.

Duke pasur parasysh të gjitha këto, Profeti Muhamed, paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të, u dërgua për të risjellë mesazhin origjinal, për ta paraqitur atë në formën e vet të përkryer dhe për ta ruajtur në një mënyrë të tillë që fjala e Zotit të mos ngatërrohej më me fjalët e njerëzve.

Asnjë send nuk është si Ai. (Shura 42:11)

Ky ajet i shkurtër thekson faktin që Allahu nuk është i të njëjtit lloj me ato që Ai ka krijuar, prandaj Ai qëndron përtej të gjitha përfytyrimeve njerëzore rreth Tij. Prandaj Ai nuk ka shokë, asgjë nuk i ngjason Atij, Ai as nuk lind e as nuk ka lindur prej ndokujt. Asgjë, qoftë lëndë, hapësirë ose kohë, nuk mund ta kufizojë ose ta frenojë Atë. Kjo është arsyeja përse cilësitë e Tij ndërmjet të cilave janë Dëgjimi, Shikimi, Dijet, Vullneti, Fuqia, Krijimi e kështu më radhë, qëndrojnë gjithashtu përtej gjithçkaje që ne mund të perceptojmë.

Profeti Muhamed u pyet njëherë nga bashkëkohësit e tij në lidhje me Zotin; përgjigjja erdhi direkt nga Vetë Zoti në formën e një sureje të shkurtër të Kur’anit, e cila konsiderohet si thelbi i Njësisë apo motoja e monoteizmit:

Thuaj: Ai, Allahu është Një! Allahu është Ai që çdo krijesë i drejtohet (i mbështetet) për çdo nevojë. As ka lindur kënd, as nuk është i lindur dhe askush nuk i është i barabartë me Të. (Ihlas 112:1-4)

Allahu është i Dashur, i Bukur dhe i Drejtë. Me përjashtim të njërës, secila prej 114 sureve të Kur’anit fillon me frazën: “Në emër të Allahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit.” Profeti thotë: “Allahu është më i dashur dhe i dhembshur sesa një nënë për fëmijën e saj të dashur.” Por Zoti është gjithashtu edhe i Drejtë.

Islami nuk e pranon karakterizimin e Zotit në ndonjë formë njerëzore apo mendimi sipas të cilit Ai favorizon individë ose popuj të caktuar mbi baza pasurie, pushteti apo race. Ai i krijoi qeniet njerëzore të barabarta. Ato mund ta dallojnë vetveten dhe të fitojnë favoret e Tij vetëm nëpërmjet virtyteve dhe devotshmërisë.

Engjëjt

Besimi në mbretërinë e padukshme të ekzistencës dhe në qeniet që e popullojnë atë,  përbën një shtyllë tjetër të besimit Islam. Meqenëse shqisat tona janë të kufizuara, nuk përbën zgjuarsi mohimi apriori i ekzistencës së botëve përtej perceptimit nga shqisat tona. Për më tepër, ne dimë shumë pak rreth ekzistencës dhe ajo që njohim është një pjesë shumë e vogël në krahasim me atë që nuk njohim ende. Konceptet tona rreth natyrës dhe universit janë ende në fazat e tyre fillestare, ndaj ne nuk mund të deklarojmë se dimë gjithçka që do të ndodhë në të ardhmen. Shkencat tona gjenden ende në fazën e tyre të “foshnjërisë” dhe e ardhmja do të jetë dëshmitare e zbulimeve dhe zhvillimeve shkencore të paimagjinueshme. Konceptet Islame në lidhje me krijimin, shpalljen, profetësinë, ngjarjet që ndodhin në botë, adhurimin, jetën shpirtërore, vdekjen, ringjalljen dhe pozitën qendrore të gjinisë njerëzore në kozmos, nuk mund të kuptohen pa iu referuar engjëjve.

Ndërtuesi i Madhërishëm i pallatit gjigant të krijimit, ka përdorur për këtë qëllim katër lloje ose kategori punëtorësh: engjëjt dhe qeniet e tjera shpirtërore, sendet pa shpirt dhe krijesat bimore të cilat janë shërbëtore të rëndësishme të Zotit që punojnë pa u shpërblyer, kafshë të cilat i shërbejnë pa ndërgjegje Atij në këmbim të një sasie të vogël ushqimi dhe kënaqësie, si dhe njerëzit të cilët punojnë me vetëdije dhe të ndërgjegjshëm për qëllimet e Krijuesit të Madhërishëm. Njerëzit mësojnë nga çdo gjë dhe janë mbikqyrës të shërbëtorëve të rangut të ulët (siç janë kafshët, bimët etj) dhe në këmbim ata do të shpërblehen këtu dhe në Ahiret.

Engjëjt janë krijuar prej “dritës,” jo prej asaj drite që ne njohim, por prej dritës në një formë më të rafinuar dhe të dobët të cilën ne e quajmë nur. Fjala arabe që përkufizon engjëjt është melek. Duke pasur parasysh rrënjën e kësaj fjale, melek ka kuptimin “i dërguar,” “përfaqësues,” “i ngarkuar,” “mbikqyrës” dhe “i fuqishëm.” Kuptimi i kësaj rrënje gjithashtu shpreh zbritjen nga një vend i lartë. Engjëjve u është dhënë njëfarë lirie veprimi, por ndryshe nga njerëzit, ato nuk sprovohen. Pozita e tyre në sytë e Allahut nuk ndryshon kurrë. Engjëjt janë shërbëtorë të Zotit të cilët ndërtojnë marrëdhëniet ndërmjet botës metakozmike dhe asaj materiale, përcjellin urdhrat e Zotit, drejtojnë veprat dhe jetët e gjallesave (me lejen e Zotit), si dhe kryejnë adhurimin që u takon të bëjnë në botën e tyre.

Këto qenie nuk ngrihen kurrë në pozitë për atë që bëjnë, sepse secili prej tyre ka një gradë të fiksuar dhe të përcaktuar dhe është në gjendje të fitojë një kënaqësi të veçantë nga puna e vet ashtu siç është në gjendje të marrë ndriçim nga adhurimi. Prandaj shpërblimi i tyre gjendet në shërbimin që bëjnë. Ashtu siç ne duke u ushqyer marrim kënaqësi nga ajri, uji, drita dhe ushqimi, edhe engjëjt ushqehen dhe marrin kënaqësi nga drita e mirënjohjes, lavdërimit, adhurimit, përkujtimit dhe dashurisë për Allahun. Meqenëse ata janë krijuar nga drita në formën e saj më të rafinuar dhe të dobët, është drita ajo që i mban gjallë ata. Edhe parfumet erëmira, ekzistenca e të cilave është e lidhur ngushtë me dritën, përbëjnë një burim ushqimi të pëlqyer për ta.

Nga puna e tyre e kryer nën komandën e Atij të Cilin ata e adhurojnë, nga veprat e tyre për hir të Tij, nga shërbimi i kryer në Emër të Tij, nga mbikqyrja nën vështrimin e Tij, nga nderimi i fituar për shkak të lidhjes me Të, për shkak të ripërtëritjes së tyre duke studiuar përmasat materiale dhe jomateriale të Mbretërisë së Tij dhe për shkak të kënaqësisë që marrin gjatë vëzhgimit të manifestimit të Madhërisë dhe Bujarisë së Tij, engjëjt janë në gjendje të fitojnë një lumturi aq të madhe, saqë ne nuk jemi në gjendje ta imagjinojmë dot. Për më tepër, vetëm ata mund ta posedojnë një lumturi të tillë.

Engjëjt nuk gënjejnë dhe nuk janë të pabindur, sepse ata nuk kanë një shpirt të komanduar nga djalli apo ego së cilës i duhet rezistuar. Ata kanë pozitën e tyre të fiksuar, prandaj atyre as nuk u ngrihet e as nuk u ulet grada. Ata gjithashtu janë të çliruar ndaj cilësive të tilla negative si zilia, mëria dhe armiqësia si dhe nga të gjitha llojet e grykësive dhe orekseve shtazore, të cilat gjenden në qeniet njerëzore dhe në xhindët. Ata nuk kanë gjini, nuk hanë e nuk pinë dhe nuk ndiejnë as uri, as etje e as lodhje. Lutjet, adhurimet, përmendja e Emrave të Allahut dhe lavdërimi i Tij përbëjnë ushqimin e tyre, ashtu si edhe drita dhe aromat.

Engjëjve u janë ngarkuar detyra të caktuara. Krahas detyrës së tyre për të përfaqësuar dhe për të mbikqyrur gjallesat e ndryshme në tokë dhe për t’i shprehur adhurimin e tyre Allahut, ekzistojnë katër kryeengjëj dhe engjëj të tjerë të cilët kanë funksione të veçanta dhe afërsi të veçantë tek Allahu. Xhebraili, është dërguesi i shpalljeve të Allahut, Mikaili ka për detyrë administrimin e shiut, rritjen e bimëve dhe ruajtjen e vendeve të shenjta, Israfili ka për detyrë ti fryjë surit (bririt) për të lajmëruar Ditën e Ringjalljes ndërsa Azraili është ai i cili merr shpirtrat e njerëzve në momentin e vdekjes.

Ekzistojnë edhe grupe të tjera engjëjsh siç janë: Mele’i A’la (Këshilli i Lartë), Nadij-i A’la (Përfaqësia e Lartë) dhe Refik-i A’la (Shoqëria e Lartë), ashtu siç ekzistojnë edhe engjëjt të cilët kryejnë detyrat e tyre në Parajsë (xhenet) dhe në Ferr (xhehenem). Engjëjt të cilët regjistrojnë veprat e një njeriu të caktuar, quhen Kiramun Katibun (regjistruesit fisnikë). Munkiri dhe Nekiri marrin në pyetje shpirtrat e të sapovdekurve. Një hadith thekson se ekzistojnë 360 engjëj të cilët janë përgjegjës për jetën e çdo besimtari; ata kujdesen për të veçanërisht gjatë fëmijërisë dhe pleqërisë, luten për të dhe i kërkojnë Allahut ta falë; të tjerë engjëj kanë për detyrë të ndihmojnë besimtarët gjatë luftërave, mbikqyrin aktivitetet që kanë për qëllim falenderimin dhe lavdërimin e Allahut, ashtu siç vëzhgojmë edhe grupimet e krijuara për hir të Allahut dhe për dobinë e njerëzve.

Librat – Shkrimet e shenjta

Islami e rendit besimin në të gjithë Librat Hyjnorë të shpallur nga Allahu nëpërmjet profetëve të Tij, si një shtyllë të rëndësishme të fesë. Muslimanët besojnë që Zoti ua shpalli njerëzve Shkrimet e Shenjta  të Tij, si një mjet udhëzimi për ta. Kur’ani është libri i fundit të cilin Allahu ia shpalli Profetit Muhamed. Allahu ka garantuar që Kur’ani do të mbrohet nga çdo ndryshim apo shtrembërim, prandaj asnjë material i huaj nuk i është shtuar atij dhe asnjë shkronjë e vetme nuk është hequr nga teksti i Kur’anit. Qysh nga momentet e para të shpalljes, Kur’ani është mësuar me gjithë shpirt nga shumë muslimanë dhe është ruajtur në formën e shkruar.

Muslimanët besojnë se ndërmjet librave të shpallur nga Allahu, bëjnë pjesë edhe Teurati i Musait a.s. (Tora e Moisiut), Inxhili i Isait a.s. (Bibla e Jezusit), Zeburi i Davudit a.s. (Psallmet e Davidit), Pllakat e Shkrimit të Ibrahimit a.s. dhe në fund Kur’ani.

Kur’ani nuk është thjesht një libër i cili njësohet me Biblën, megjithëse ekzistojnë shumë pika të përbashkëta ndërmjet tyre. Një prej ndryshimeve thelbësore midis tyre është se librat origjinalë të Biblës, sot nuk ekzistojnë më në formën dhe gjuhën në të cilën u shpallën fillimisht dhe vetëm disa përkthime të saj mund të gjenden sot në qarkullim. Nga ana tjetër, asnjë përkthim i Kur’anit nuk mund të konsiderohet si Kur’an i mirëfilltë sepse një përkthim i tij thjesht quhet “studim i kuptimit të Kur’anit.” Çdokush që ka bërë përkthime e di që një shkallë e caktuar e interpretimit humbet në përkthim dhe se vetëm një person i cili e njeh mirë gjuhën origjinale mund  ta kufizojë këtë ndryshim interpretimi deri në shkallën më të vogël të mundshme. Është absolutisht e domosdoshme që një përkthyes të ketë njohuri të shkëlqyera të arabishtes, në mënyrë që përkthimi i Kur’anit të jetë sa më i përshtatshëm. Sot ekzistojnë shumë përkthime të Kur’anit me anë të të cilave besimtarët mund të lexojnë dhe të kuptojnë mesazhet e tij.

Një pikë tjetër e rëndësishme që duhet theksuar në lidhje me Kur’anin, është se ai nuk është në vetvete një libër historie, shkence apo ligjesh, megjithëse ai i përmban të gjitha këto komponentë; ai është së pari dhe kryesisht një libër i udhëzimeve hyjnore. Gjithashtu ju duhet ta dini se Kur’ani nuk përmban shpjegime të hollësishme në lidhje me situatat që gjeneruan shpalljen e ajeteve të tij.

Më së shumti, ajetet përmbajnë linja orientimi dhe parime të përgjithshme. Ato gjithashtu japin sihariqe për të mirët dhe shprehin paralajmërime për ata të cilët janë në rrugë të gabuar. Ato përmbajnë një numër rrëfimesh të cilat shërbejnë si paralajmërime, thirrje dhe tërheqje vërejtjeje për njerëzit në përgjithësi. Në disa raste, Kur’ani gjithashtu jep udhëzime të veçanta.

Kur’ani u shpall gjatë periudhës 23 vjeçare të karrierës profetike të Profetit Muhamed, paqja qoftë mbi të, në përputhje me kërkesat e konteksteve të veçanta të cilat bënin thirrje për udhëzim hyjnor në çështje të caktuara. Për këtë arsye, nëse duam të arrijmë tek kuptimi i saktë i shumë prej ajeteve të tij, neve na duhet të njohim rrethanat në të cilat këto ajete janë shpallur. Është gjithashtu e rëndësishme të ritheksohet edhe një herë se Profeti nuk ishte autori i Kur’anit. Kur’ani ashtu si edhe librat e tjerë të shpallur, është fjala e Allahut, e cila erdhi në formën e një serie mesazhesh pjesë-pjesë dhe jo si një rrëfim në vijimësi.

Profetët

Ne dërguam tek çdo popull një profet. (16:36)

Njëlloj si tek Judaizmi dhe Krishtërimi, profetësia është një koncept i rëndësishëm në Islam. E ndërsa Njësia e Zotit përbën themelet ideologjike të Islamit, koncepti i administrimit të tokës nga ana e njeriut përbën kornizën vepruese në kuptimin e pikëpamjeve Islame në lidhje me krijimin e qenieve njerëzore si dhe qëllimin e tij.

Megjithëse Kur’ani përmend me emër vetëm 25 profetë, Zoti na e bën të qartë që Ai i ka dërguar shumë profetë njerëzimit. Nuk ekziston asnjë fis, popull apo racë tek i cili Zoti të mos ketë dërguar Udhëzimet e Tij. Një numër prej 124 mijë profetësh përmendet në një nga hadithet e Profetit Muhamed (historitë rreth Dhulkarnejnit, Llukmanit dhe Uzejrit gjithashtu përmenden në Kuran, megjithëse profetësia e tyre nuk është e shprehur qartë).

Profetët më të mëdhenj (Ulul adhm – mjeshtrat e vendosmërisë), janë: Nuhu (Noah), Ibrahimi (Abrahami), Musai (Moisiu), Isai (Jezusi) dhe Muhamedi, paqja dhe bekimi i Allahut qoftë mbi të gjithë ata.

Një tipar dallues i besimit Islam në lidhje me profetësinë është se muslimanët i besojnë dhe i respektojnë të gjithë të dërguarit e Allahut, pa asnjë përjashtim. Meqenëse të gjithë profetët u dërguan nga i njëjti Zot i Vetëm dhe për të njëjtin qëllim – për ta udhëhequr njerëzimin drejt rrugës së Zotit – besimi në të gjithë ata është thelbësor dhe logjik.

Besimi në të gjithë profetët e Zotit, përbën një prej shtyllave të fesë Islame. Megjithëse hebrenjtë nuk i njohin Jezusin dhe Muhamedin, dhe kristianët nuk e njohin Muhamedin, muslimanët i pranojnë të gjithë ata si të Dërguar të Zotit, të cilët i sollën udhëzimet e Zotit njerëzimit. Mohimi i profetësisë së ndonjërës prej figurave të së shkuarës, do ta zhvlerësonte besimin e një muslimani dhe ai ose ajo, në këtë rast nuk do të konsideroheshin më muslimanë.

Historia e Ademit dhe Havasë, gjendet në shumicën e traditave fetare e kulturore. Mënyra sipas së cilës Kur’ani e rrëfen këtë ngjarje, përbën një pikë kyçe për të kuptuar pikëpamjet islame. Në vija të përgjithshme, Kur’ani e rrëfen këtë ngjarje në këtë mënyrë: Allahu e deklaroi qëllimin e Tij për të dërguar një mëkëmbës të Tij në tokë. Ai i krijoi Ademin dhe Havanë nga e njëjta substancë. Ata ishin planifikuar të luanin këtë rol prej mëkëmbësi prej Allahut në tokë dhe ishin pajisur me njohuri rreth sendeve për ta kryer detyrën e tyre ashtu siç duhej. Ata u vunë në provë duke u porositur të mos i afroheshin një peme të caktuar. Ata ranë viktimë e nxitjeve të mbrapshta të djallit dhe iu afruan pemës. Por menjëherë pas këtij gabimi ata u penduan, përfituan faljen e Allahut dhe iu shlye gabimi.

Është e rëndësishme të theksohet se vetëm pasi u falën dhe u rehabilituan, ata u dërguan në tokë për të luajtur rolin e tyre si mëkëmbës të Allahut. Atyre u ishte premtuar Udhëzim Hyjnor dhe u ishte garantuar se ata të cilët ndiqnin këtë udhëzim, do të ishin të suksesshëm. Prandaj, Ademi qe njeriu i parë që mori këtë lloj udhëzimi dhe ia bëri të qartë pasardhësve të tij, duke u bërë kështu profeti i parë i Zotit.

Nga kjo nxjerrim disa rrjedhime të rëndësishme. Islami nuk e pranon teorinë e “rënies së Ademit” që simbolizon rënien e njerëzimit. Njerëzit u krijuan me qëllimin e vetëm që është të vepruarit si përfaqësues të Zotit në tokë, prandaj ata erdhën në këtë botë për të përmbushur këtë mision. Historia e Ademit dhe Havasë përfaqëson ngritjen e njerëzimit në një nivel të ri dhe jo rënien e tij.

Megjithatë, konceptet e përfaqësisë dhe profetësisë nuk duhen ngatërruar. Roli dhe statusi i përfaqësisë i është besuar të gjitha qenieve njerëzore, ndaj ai ka të njëjtën vlerë si për burrat ashtu edhe për gratë.

Islami në këndvështrimin e tij, e përshkruan natyrën njerëzore si një bilur të bardhë të cilësisë së lartë në pritje për t’u gdhendur. Njerëzimi është krijuar në formën më të përkryer dhe çdo njeri lind në një gjendje pastërtie dhe pafajësie të plotë. Për më tepër, njerëzve u është dhënë liria për të zgjedhur. Ata janë të lirë ta pranojnë ose ta mohojnë të vërtetën. Çdo person mban përgjegjësi për veprimet e tij, por atij nuk i mohohet kjo liri edhe në qoftë se ai abuzon me të, sepse në të kundërt kjo do të përbënte kufizim të kësaj lirie. Rreziqet që vijnë nga keqpërdorimi i lirisë, vazhdimisht i konfrontojnë njerëzit, sepse përpjekjet e djallit nuk marrin fund asnjëherë. Sprova e Ademit dhe Havasë, nga njëra anë shfaq mirësinë në thelb të natyrës së tyre dhe nga ana tjetër tendencën për të rënë lehtësisht pre e gabimeve. Për të ruajtur krijesat njerëzore prej këtij rreziku, Allahu ka bërë të mundur sigurimin e udhëheqjes hyjnore nëpërmjet profetëve dhe të Dërguarve të Tij.

Profetët ishin që të gjithë qenie njerëzore. Ata kishin të njëjtat cilësi sikurse edhe njerëzit e tjerë si të ushqyerit, të fjeturit, gjetja e një partnereje për martesë dhe të sëmururit. Megjithatë ata kishin disa karakteristika të veçanta që i dallonin ata, si besnikëria (sidk), amaneti, zgjuarsia (fetanet), aftësia për të komunikuar mesazhe hyjnore (teblig), pagabueshmëria (ismet), etj. Profetët i zotëronin këto cilësi në shkallën më të lartë gjatë jetës së tyre. Ata u pajisën edhe me aftësinë për të bërë mrekulli, për të provuar kështu se nuk ishin mashtrues. Mrekullitë e tyre u bënë të mundura me anë të fuqisë dhe lejes së Zotit dhe zakonisht ndodhnin në fushën në të cilën komuniteti ku ata ishin dërguar, e ndiente veten superior. Secili prej profetëve e ka shprehur qartë se çdo gjë të veçantë që ai kishte, i ishte dhënë vetëm prej Zotit për të mirën e njerëzimit. Ata konfirmonin ato që ishin shpallur përpara dhe ato që do të shpalleshin pas tyre. Në këtë kuptim mesazhi ishte i njëjtë në thelb dhe synonte tek i njëjti objektiv.

Thelbi i përmbajtjes së mesazheve të profetëve ishte adhurimi i Zotit të Vetëm ashtu siç kishte urdhëruar Ai, si dhe porositja e njerëzve për të kryer vepra të mira gjatë jetës së tyre. Është e mundur të përpunohen ide që ndryshojnë sipas detajeve të caktuara në lidhje me natyrën e Zotit dhe ligjet e Tij, në varësi të çdo rasti individual që ka lidhje me një profet të caktuar. Islami kategorikisht e hedh poshtë konceptin e “shenjtërisë” së ndonjërit prej profetëve. Ata janë në thelb qenie njerëzore dhe megjithëse janë të mbrojtur nga mëkatet, ata mund të bëjnë edhe ndonjë gabim të vogël.

Një zbatim i plotë i fesë është i pamundur vetëm me anë të shkrimeve të shenjta; nevojitet patjetër një i dërguar, i cili përbën një mjet komunikimi të shpalljes për njerëzimin. Transmetimi i mesazhit nuk arrihet vetëm nëpërmjet shprehjes së mesazheve hyjnore me fjalë, por gjithashtu duke u shndërruar vetë në modelin më të mirë të mundshëm për t’u ndjekur, në të cilin besimtarët mund të shohin një shembull të qartë në lidhje me mënyrën se si mesazhet e Zotit duhen kuptuar dhe praktikuar. Një shembull konkret në lidhje me këtë, janë edhe namazet në Islam që përbëjnë një shtyllë kryesore të jetës dhe praktikës islame dhe të cilat i janë bashkangjitur Kur’anit. Megjithatë muslimanët kanë mësuar se si t’i kryejnë ato nëpërmjet praktikës së profetit, meqenëse në Kur’an mënyra e kryerjes së namazeve nuk përshkruhet me detaje.

Profetët e përmendur si në Kur’an ashtu edhe në Bibël janë: Ademi, Idrizi (Enoch), Nuhu (Noah), Ibrahimi (Abraham), Ismaili (Ishmael), Is’haku (Isaac), Jakubi (Jakob), Jusufi (Josef), Ejubi (Job), Musai (Moisiu), Haruni (Aroni), Dhulfikli (Ezekiel), Davudi (Davidi), Sulejmani (Solomon), Iliasi (Elijah), Eljesai (Elisha), Junusi (Jonah), Zekerija (Zechariah), Jahja (Gjon Pagëzori), Isai (Jezusi).

Ringjallja dhe Ahireti

Besimi në jetën pas vdekjes është aq i domosdoshëm në fenë Islame, saqë çdo dyshim në lidhje me të, barazohet me mohimin e Zotit. Vetë fjala e Zotit në Kur’an është themeli i këtij besimi. Për më tepër, Profeti Muhamed, paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të, e ka shpjeguar rëndësinë e kësaj shtylle të besimit për një person i cili dëshiron të ketë një jetë të udhëhequr nga parimet islame.

Ne e dimë se nuk disponojmë asnjë mjet për të identifikuar jetën pas vdekjes si një eksperiencë të përjetuar. Por Zoti na ka dhënë neve një nivel të caktuar ndërgjegjeje e cila na garanton që nëpërmjet anës shpirtërore të hyjmë në realitete të cilat nuk mund të perceptohen me anë të shqisave. Kur’ani i drejtohet racionalitetit të mendjes sonë kur i përgjigjet pyetjes së mosbesimtarëve: “Kush do t’u japë jetë eshtrave të kalbur?” Përgjigja është: sigurisht Ai i cili i ka krijuar ato.

Në Kur’anin e Shenjtë, Allahu i bën thirrje arsyes njerëzore dhe i drejtohet fuqisë sonë të mendimit dhe të gjykimit duke na thënë të mendojmë rreth faktit se si shiu e gjallëron trupin e vdekur. Kjo është diçka e dukshme për ne prandaj si është e mundur që ta mohojmë të vërtetën e ringjalljes, kur Allahu i Madhëruar mundet që me po atë lehtësi me të cilën ringjall tokën, mund të ringjallë edhe eshtrat e kalbura.

Allahu është Ai që i lëshon erërat, e ato i lëkundin retë dhe Ne i derdhim ato në një vend të thatë dhe me atë ujitje e ngjallim tokën pas vdekjes së saj. Ja, kështu është ringjallja. (Fatir 35:9)

Kur’ani në mënyrë të përsëritur na tregon se si ata që besojnë dhe bëjnë vepra të mira do të shpërblehen gjerësisht në ahiret, ndërsa ata të cilët nuk besojnë dhe bëjnë vepra të këqija, do të ndëshkohen.

Besimi në jetën pas vdekjes i jep kuptim jetës sonë, sepse Ai na e bën të qartë se kjo jetë është vetëm një sprovë dhe përgatitje për jetën e pasosur. Për më tepër ne e dimë se në Ahiret ne do të marrim të drejtën që na takon për të gjitha padrejtësitë që kemi vuajtur këtu. Në pamje të parë mund të duket se mëkatarët dhe të korruptuarit shpesh janë më të lumtur apo më të pasur sesa njerëzit e ndershëm, por kjo situatë zgjat vetëm për një kohë të shkurtër. Në Ahiret ata do të marrin ndëshkimin që u takon.

Besimi në jetën pas vdekjes e nxit një person të bëjë një jetë të rregullt në tokë, sepse ai e njeh fatin që e pret nëse injoron urdhrat dhe paralajmërimet e Allahut të shkruara në Kur’an. Në fakt, besimi në jetën pas vdekjes është një stimul i fuqishëm për një person, që ai të bëjë një jetë të virtytshme në këtë botë. Rruga e vërtetë drejt një shoqërie paqësore, mund të shtrohet vetëm nëse njerëzit besojnë në jetën pas vdekjes.

Paracaktimi Hyjnor, Kaderi

Një musliman duhet të besojë në Paracaktimin Hyjnor apo Kaderin në arabisht. Koncepti i Caktimit Hyjnor i përdorur në Kur’an nënkupton një përmasë apo mundësitë e fshehta me të cilat Allahu i krijoi qeniet njerëzore dhe gjithçka tjetër që ekziston në natyrë. Kur Allahu i krijoi sendet, Ai përcaktoi se kur ato do të vijnë në ekzistencë dhe kur do të pushojnë së ekzistuari. Ai gjithashtu përcaktoi dhe cilësitë dhe natyrën e tyre. Gjithçka në gjithësi qoftë e dukshme apo e padukshme, është krejtësisht subjekt i pushtetit absolut të Allahut. Asgjë nuk mund të ndodhë jashtë Vullnetit të Tij.

Përsa u përket qenieve njerëzore, ato nuk janë plotësisht zotër të fateve të tyre por as kukulla në duart e fatit. Zoti i ka dhënë njerëzve pushtet të kufizuar dhe liri të madhe, duke përfshirë edhe lirinë e zgjedhjes. Kjo autonomi e bën secilin individ përgjegjës për veprimet e tij.

Ne nuk e njohim të ardhmen tonë dhe në një masë të madhe, nuk mund ta kontrollojmë dot atë. Por megjithatë, ne mund të marrim vendime për çështje që ndodhen brenda kufijve të asaj çfarë mund të kemi nën kontroll duke u bazuar mbi kuptimin tonë rreth mënyrës se si funksionon bota. Në qoftë se dikush vendos të godasë me grusht një mur tulle, ai nuk mund të ankohet për padrejtësi kur plagos dorën. Ai e di që muri ekziston dhe se ai është i fortë. Ky është realiteti – “ligjet e natyrës” – me të cilat atij i duhet të ballafaqohet. Megjithatë e vërteta është që Zoti është në gjendje ta bëjë murin të zhduket përpara se grushti ta arrijë atë.

Meqenëse Zoti krijoi natyrën dhe ligjet e saj, Ai caktoi edhe rregullat morale, prandaj ne nuk mund të ankohemi për padrejtësi në qoftë se ndëshkohemi për mosbindje apo injorim të këtyre ligjeve morale.

Në këtë mënyrë, koncepti i kaderit është një tregues që na e bën të qartë se ne duhet të kërkojmë harmoninë me ligjet e Allahut që kanë të bëjnë me natyrën njerëzore dhe me natyrën në përgjithësi dhe me ndërgjegje duhet t’i bindemi vullnetit të Tij. Megjithatë, kaderi sipas konceptit Islam nuk na e heq të drejtën e zgjedhjes dhe veprimeve. Është zgjidhja jonë me vullnet të plotë për veprimet që kryejmë duke u nisur nga mundësitë tona të natyrshme të cilat janë në harmoni me vullnetin e Zotit ajo që na bën të fitojmë shpërblimin tonë nga Allahu.

Prapëseprapë megjithëse Allahu ka vendosur disa rregulla të caktuara në caktimin e Tij, në lidhje me zhvillimin e ngjarjeve, edhe këto mund të ndryshohen nëpërmjet lutjeve. Profeti thoshte se vetëm lutësit e sinqertë mund të ndryshojnë rrjedhën e ngjarjeve që do të ndodhin dhe se adhurimi i vërtetë dhe nënshtrimi i sinqertë ndaj Allahut, mund ta ngrenë besimtarin mbi ligjet e zakonshme të natyrës. Personat që luten mund të kenë rezultat në ngjarje të konsideruara si “mrekulli personale” të cilat përbëjnë ndodhi apo përjetime që ne i konsiderojmë pothuajse të pamundura ose totalisht të pamundura.

Nga këndvështrimi Islam, qeniet njerëzore janë të lira për të kryer çdo veprim në praktikë. Një person nuk mund të shfajësohet për faktin se ka bërë një zgjedhje të gabuar dhe pastaj t’ia hedhë fajin kaderit, sepse si në rastin e shembullit të mësipërm kur njeriu i bie me grusht murit, ai nuk mund të fajësojë ligjet e natyrës. Ai i di pasojat e veprimit të tij në praktikë dhe nuk mund të presë të ndodhë një mrekulli!

Ne nuk duhet të shqetësohemi për atë se çfarë ka shkruar Allahu për ne sepse ne nuk mund ta dimë kurrë këtë. Por detyra jonë është të përpiqemi të bëjmë më të mirën, si në këtë botë ashtu edhe në tjetrën. Pastaj, nëse dëshiron Allahu, rezultatet pozitive do të vijnë.

Ndërsa përsa i përket çështjes se a janë njerëzit të paracaktuar për të hyrë në Parajsë (xhenet) apo Ferr (xhehenem), ne duhet të rikujtojmë që Allahu e kapërcen konceptin kohë. Ai është i Gjithëdijshmi i së shkuarës, së tashmes dhe së ardhmes. Prandaj Ai e di që më përpara cilën rrugë – të mirë apo të keqe – secili individ do të zgjedhë dhe cili do të jetë stacioni përfundimtar i tij – Xheneti apo Xhehenemi. Por një njohje e tillë nuk nënkupton që Ai i bën njerëzit të zgjedhin një rrugë të caktuar. Të dish diçka përpara se të ndodhë nuk është e njëjta gjë me bërjen të mundur që ngjarja të ndodhë. Determinizmi absolut nuk ka lidhje me veprimet e njerëzve. Për shembull, le të shohim analogjinë e mëposhtme: autorët kanë dijeni të plota dhe të sakta rreth librit që ata do të shkruajnë dhe i sistemojnë kapitujt, faqet, paragrafët, fjalitë dhe fjalët përpara se ta shkruajnë atë. Në këtë kuptim, kaderi ka kuptimin pak a shumë të njëjtë me Dijen Hyjnore, ose është një titull i Dijes Hyjnore. Prandaj ai quhet gjithashtu “Tabela Supreme e Ruajtur” (Lehvi Mahfudh). Kaderi gjithashtu nënkupton që Allahu bën gjithçka sipas një mase të veçantë e të përcaktuar si dhe në baraspeshën e duhur:

“Allahu e di se ç’bart çdo grua dhe (e di) çfarë pakësojnë e çfarë shtojnë mitrat. Tek Ai çdo send është me masë të caktuar.” (Rra’d 13:8)

Dielli dhe hëna udhëtojnë sipas një përcaktimi të saktë. Edhe yjet edhe bimët i bëjnë përulje (dëshirës së Rrahmanit). Ai e ngriti edhe qiellin dhe Ai vuri drejtësinë. Që të mos kaloni kufirin në drejtësi. Edhe ju mbani me drejtësi peshojën e mos lini mangët në peshojë! (Rrahman 55:5-9)

Praktikimi- Pesë shtyllat

• Dëshmia e Besimit (shehadeti)

• Namazi

• Agjërimi i Ramazanit

• Zekati

• Haxhi

“Islami është i ndërtuar mbi pesë shtylla të cilat janë: dëshmia se nuk ka Zot tjetër që meriton të adhurohet përveç Allahut dhe dëshmia se Muhamedi është i dërguari i Tij, falja e pesë vakteve të namazit, dhënia e zekatit, agjërimi i muajit të Ramazanit, si dhe kryerja e Haxhit në Qabe, për ata që kanë mundësi.”³⁴

Shehadeti, fjala arabe që nënkupton deklarimin e Islamit apo shprehjen e besimit, nga pikëpamja gjuhësore ka kuptimin e “të qenit dëshmitar për diçka.” Dëshmia e besimit përbën aktin e parë të hyrjes në Islam, sepse katër shtyllat e tjera, janë në një farë mënyre “deklarimet e zbatuara” apo “besim i zbatuar në praktikë.” Shehadeti është shprehja bazë e Islamit, e cila përmbledh pohimin se “Nuk ka Zot tjetër përveç Allahut dhe Muhamedi është i Dërguari i Tij.” Kushti i të qenit musliman, përcaktohet thjesht nga një shqiptim i sinqertë i kësaj dëshmie, me anë të së cilës, një person “bëhet dëshmitar” i ekzistencës së Allahut dhe i faktit se nuk ekziston asnjë Zot tjetër përveç Tij që duhet adhuruar dhe i profetësisë së Muhamedit duke përqafuar në këtë mënyrë Islamin si fe të vërtetë dhe mënyrë jetese. Pavarësisht shkurtësisë dhe thjeshtësisë së saj, kjo dëshmi bën thirrje për ndryshim në mënyrën se si një person e koncepton kozmosin dhe vetveten. Në vend që gjithçka t’ia atribuojë natyrës, fatit apo vetes së tij, kur bëhet musliman, një person i nënshtrohet Vullnetit të Allahut me ndërgjegje të plotë, vullnet të lirë dhe me të drejtën e zgjedhjes kështu që ai është i ndërgjegjshëm për nënshtrimin vullnetar të tij ndaj Allahut.

Një person konsiderohet musliman sapo ai shqipton këtë frazë. Megjithatë, “qenia dëshmitar,” në thelb nuk përbën vetëm një pohim verbal që bëhet vetëm një herë. Të gjithë njerëzit, duke përfshirë edhe muslimanët, nxiten për të mbajtur besimin e tyre të freskët duke rikujtuar vazhdimisht këtë pohim gjatë rrjedhës së jetës së tyre. Kur’ani u bën thirrje muslimanëve të cilët tashmë e kanë deklaruar besimin e tyre dhe e praktikojnë atë, që të mos pushojnë së përpjekuri në rrugën e besimit.

O ju që besuat, besojini vazhdimisht Allahut, të Dërguarit të Tij, Librit që gradualisht ia shpalli të Dërguarit të Tij dhe librit që e pat zbritur më parë. Kush nuk i beson Allahut, engjëjve të Tij, librave të Tij, të dërguarve të Tij dhe botës tjetër, ai ka humbur tepër larg. (Nisa 4:136)

Në të vërtetë, feja nuk konsiston thjesht në një pohim, pranim apo dëshmi. Ashtu sikurse ekzistojnë nivele të panumërta dhe gradë të ndryshme në shfaqjen e diellit, që nga shfaqjet e dritës dhe nxehtësisë së tij në të gjitha sendet në tokë, nën efektin e pasqyrimit të rrezeve në hënë dhe pastaj tek vetvetja, në të njëjtën mënyrë edhe besimi mbart në vetvete nivele dhe shkallë të panumërta, duke filluar që nga perceptimi i thjeshtë i bazuar mbi arsyen dhe pohimin në zemër, e deri tek gradët e depërtimit në të gjitha pjesët dhe degët e trupit që ai kontrollon si dhe shkallët që drejtojnë gjithë jetën e një personi – duke filluar që nga besimi i një njeriu të zakonshëm e deri tek besimi maksimal, karakteristikë e profetëve. Grada apo niveli i parë i fesë, është thjeshtë besimi në themelet e përmendura në ajetin e mësipërm; pastaj vjen zgjerimi gradual i besimit dhe qëndrimi i palëkundur në të. Kjo është arsyeja përse Kur’ani zakonisht urdhëron apo ndalon diçka pas adresimit me fjalët: “O ju që besuat!” Një dëshmi e plotë besimi kërkon bindje ndaj këtyre urdhrave, gjë që i bën ata të jenë më të fortë dhe më në brendësi të besimit.

Besimi në thelb është bindja e zemrës; megjithatë për integrimin e dëshiruar brenda shoqërisë muslimane, është e këshillueshme të deklarohet besimi përpara syve të dëshmitarëve. Kështu, një musliman i ri, përfiton mbështetje dhe ndihmë nga bashkësia në mënyrë që besimi i tij të rritet dhe të stabilizohet.

I Dërguari i Allahut ka thënë: Cilido që dëshmon se nuk ka Zot tjetër përveç Allahut dhe se Muhamedi është Robi dhe i Dërguari i Tij dhe se Isai (a.s.) është robi i Allahut dhe i biri i një gruaje e cila ishte shërbëtorja e Tij dhe se ishte fjala e Tij ajo që e ngjizi atë tek Merjemja dhe Ai i dha shpirt, dhe se xheneti është i vërtetë dhe xhehenemi është i vërtetë, Allahu do ta fusë atë në xhenet nga cilado prej dyerve që ai dëshiron (në përputhje me veprat e tij).” ³⁵

Në një rast, Profeti ishte ulur dhe po rrinte në një kopsht. Ai i tha njërit prej sahabeve të tij: “Kur të takosh ndokënd jashtë këtij kopshti i cili dëshmon se nuk ka Zot tjetër përveç Allahut duke qenë i bindur me zemër për atë që thotë, jepi atij sihariqin e parajsës”³⁶

Në një rast tjetër i Dërguari i Allahut tha: “Allahu ia ka ndaluar zjarrin e xhehenemit cilitdo që thotë ‘Nuk ka Zot tjetër përveç Allahut’ (La ilahe ilall’llah), duke kërkuar në këtë mënyrë kënaqësinë e Allahut.”³⁷

Namazet – Adhurimet ditore

Adhurimet ditore, ose namazet, përbëjnë praktikën qendrore e cila modelon rutinën e përditshme dhe ndërgjegjen e një muslimani. Çdo namaz konsiston në një seri pozicionesh, në të cilat recitohen pjesë nga Kur’ani dhe Allahut i shprehen falenderime gjatë të cilave besimtari lutet. Qëllimi primar i namazeve është të brumosë individin me instiktivin e përkujtimit të Zotit. Zoti thotë në Kur’an:

Fale namazin për të më kujtuar Mua. (Ta-ha 20:14)

Përkujtimi i Allahut e ushqen zemrën. Ai është një mjet efikas për të arritur lumturinë. Allahu thotë:

Ta dini se me të përmendur Allahun, zemrat qetësohen. (Rra’d 14:28)

Kur zemra bie në grackën e lënies pas dore të Allahut, djalli merr kontrollin e saj, mëkatet bëhen tërheqës dhe besimi dobësohet. Ilaçi për këtë është përkujtimi i Allahut.

 Ti lexo atë që po të shpallet nga libri (Kur’ani), fal namazin, vërtet namazi largon nga të imoraliteti dhe të shëmtuarat; dhe përmendja e Allahut është më e madhja (e adhurimeve); Allahu e di se ç’veproni. (Ankebut 29:45)

Muslimanët falen pesë herë në ditë. Falja në kohë të ndryshme i shmang njerëzit nga fokusimi i plotë në nevojat e tyre të çastit që kanë lidhje me këtë botë. Ato përbëjnë një përkujtim për faktin se Allahu është Garantuesi, Mbështetësi dhe Plotësuesi i të gjitha nevojave tona. Namazi është i detyrueshëm për çdo musliman të shëndetshëm i cili ka arritur moshën e pjekurisë. Por është më mirë që fëmijët të nxiten të fillojnë më herët t’i përgatisin zemrat e tyre për të.

Një nga simbolet e Islamit, ezani, është pjesa që përfaqëson thirrjen për në namaz. Duke kënduar vargjet e mëposhtme, muezini i thërret muslimanët në xhami për t’u falur. Ezani përbëhet nga këto fjalë:

Allahu ekber (Zoti është më i Madhi): katër herë

Eshhedu en la ilahe ilallah (dëshmoj se nuk ka Zot tjetër përveç Allahut): dy herë

Eshhedu enne Muhameden Resulullah (dëshmoj se Muhamedi është i Dërguari i Allahut): dy herë

Hajje ales salah (ejani në namaz): dy herë

Hajje alel felah (ejani në shpëtim): dy herë

Allahu ekber (Zoti është më i Madhi): dy herë

La ilahe ilallah (s’ka Zot tjetër përveç Allahut): një herë

Koha e namazit të parë (sabahu), fillon rreth një orë e gjysmë përpara lindjes së diellit. Ai është një moment kur trupi dëshiron të flejë. Për të kapërcyer plogështinë në mënyrë që të ngrihemi dhe të përkujtojmë Krijuesin, nevojitet një luftë kundër egos. Për këtë, shërben me mjaft efikasitet, të stërviturit e vetvetes me anë të nënshtrimit ndaj vullnetit të Allahut. Ky namaz përbëhet prej katër rekateve; grupi i parë i përbërë nga dy rekate quhet namazi sunet dhe grupi tjetër prej dy rekatesh quhet namazi farz (i detyrueshëm).

Koha për namazin e dytë të ditës (dreka), vjen rreth kohës kur një person e ndalon punën për të ngrënë drekë (të paktën për pjesën më të madhe të njerëzve në botë), pikërisht pasi dielli e arrin zenitin e tij. Krahas ushqimit të trupit, çdo njeri duhet të ushqejë edhe shpirtin e tij. Ky namaz përbëhet prej dhjetë rekateve; grupi i parë prej  katër rekatesh përbën namazin sunet, i pasuar nga katërshja tjetër që është namazi farz si dhe një grup tjetër prej dy rekatesh që përbën një namaz tjetër sunet.

Namazi i tretë (ikindia), kryhet në mes të kohës ndërmjet mesditës dhe perëndimit të diellit, pak a shumë në momentin kur njerëzit zakonisht janë duke pirë ndonjë kafe apo duke u kthyer në shtëpi nga puna. Ai përbëhet nga tetë rekate; një grup prej katër rekatesh përbën sunetin dhe grupi tjetër prej katër rekatesh përbën namazin farz.

Namazi i katërt (akshami), kryhet në perëndim të diellit, në një kohë kur shumica e njerëzve janë duke ngrënë darkë. Ai përbëhet prej pesë rekatesh. Grupi i parë prej tre rekatesh përbën namazin farz dhe grupi i tjetër prej dy rekatesh, sunetin.

Namazi i pestë (jacia), kryhet në një kohë kur njerëzit janë duke u përgatitur për të fjetur. Ai përbëhet prej dhjetë rekateve; grupi i parë prej katër rekatesh përbën namazin sunet, i pasuar nga një grup prej katër rekatesh që përbën namazin farz, pastaj nga një grup tjetër prej dy rekatesh që përbën një namaz tjetër sunet. Një namaz tjetër shtesë i quajtur vitri falet pas namazit të jacisë. Ai është një namaz vaxhib (i domosdoshëm) dhe përbëhet prej tre rekateve.

Një person i cili dëshiron t’i falë këto namaze, duhet të jetë fizikisht i pastër. Ekzistojnë dy mënyra për t’u konsideruar i pastër në Islam: larja e plotë (gusli) dhe abdesti .

Larja e plotë (gusli)

I gjithë trupi duke përfshirë edhe vrimat e hundës, gojën dhe kokën duhet të lahet krejtësisht përpara se të hyhet në namaz, në këto raste:

• Menjëherë pas rënies në shehadet (d.m.th. pasi një person ka përqafuar Islamin)

• Pas marrëdhënieve seksuale

• Pas derdhjes së spermës

• Pas periudhës së menstruacioneve

• Në fund të periudhës së caktuar për gratë lehona (d.m.th. maksimalisht dyzet ditë pas lindjes)

Është gjithashtu shumë e këshillueshme të merret gusël të paktën një herë në javë nëse nuk ka mundësi për më tepër, veçanërisht përpara namazit të xhumasë dhe të Bajramit.

Si një pjesë e pandarë e çdo akti të adhurimit dhe praktikimit të besimit, është edhe koshienca e plotë në lidhje me qëllimin (nijeti) që duhet bërë në fillim të larjes me qëllim që të përcaktohet se ajo larje po bëhet për arsye pastrimi për adhurim. Profeti, paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të, merrte gusël në këtë mënyrë:

• Merret abdes (njëlloj si për namaz por me një përjashtim: Profeti e shtynte larjen e këmbëve deri në fund të guslit.

• Duhet hedhur ujë mbi kokë tri herë, duke e lënë ujin të depërtojë deri tek rrënjët e flokëve (nëse flokët janë mbledhur në formë gërsheti, nuk ka nevojë që gërsheti të zgjidhet për sa kohë që uji mund t’i lagë krejtësisht ato).

• Duhen larë të dy duart nga tri herë.

• Duhen larë pjesët intime si dhe rrënjët e flokëve.

• Duhet shpëlarë i gjithë trupi duke filluar nga ana e djathtë, pastaj e majta, pastaj nënsqetullat, pjesa e brendshme e veshëve, kërthiza, pjesa e brendshme e gishtave të këmbës dhe çfarëdo pjese tjetër e trupit e cila mund të arrihet lehtë nga uji.

Abdesti

Hapi i parë që duhet hedhur për të falur një namaz, është marrja e abdestit. Ky përbën një akt pastrimi shpirtëror dhe fizik dhe duhet kryer përpara fillimit të namazeve të farze apo atyre sunete.

Abdesti është një procedurë mjaft e thjeshtë dhe kryerja e saj paraqitet në formë të detajuar në tabelën e mëposhtme:

1	Fillohet duke thënë: “Bismil’lahi Rrahmani Rrahim” (Në emër të Allahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit)
2	Lahen duart deri tek kyçet tri herë
3	Shpëlahet goja tri herë
4	Shpëlahen vrimat e hundës me ujë tri herë
5	Lahet fytyra nga balli deri tek gusha dhe nga veshi në vesh tri herë
6	Lahen krahët deri mbi bërryla duke filluar nga ana e djathtë tri herë, pastaj përsëritet e njëjta procedurë për anën e majtë
7	Me dorën e lagur fërkohet maja e kokës duke filluar nga pjesa sipër ballit e duke rrëshqitur prapa
8	Me gishtat e lagur, fërkohet pjesa e brendshme dhe e jashtme e veshëve
9	Lahen këmbët deri tek kyçet, duke filluar nga këmba e djathtë
1	Në fund thuhet: “Eshhedu en la ilahe ilallahu vahdehu la sherike leh, ve eshhedu enne Muhameden abduhu ve resuluhu” (Dëshmoj se askush tjetër nuk meriton të adhurohet përveç Allahut të Vetëm e të Pashoq dhe dëshmoj se Muhamedi është robi dhe i Dërguari i Tij)

Tejemumi – Abdesti simbolik me dheun e pastër

Kjo është një formë pastrimi e cila mund të kryhet në vend të abdestit ose guslit kur mungon uji, në rast se uji është i papastër dhe i rrezikshëm për shëndetin, ose në rast se marrja e abdestit ose guslit do të bënin që ju të humbisni një namaz xhenazeje apo Bajrami (këto namaze nuk mund të zëvendësohen apo të falen më vonë).

Tejemumi merret thjesht duke prekur lehtë me duar dheun e pastër, rërën, ndonjë gur apo mur dhe pastaj duke i fërkuar pëllëmbët me njëra-tjetrën në mënyrë që të shkunden papastërtitë. Pastaj fërkohet fytyra me duar, më pas përsëri preket toka dhe fërkohen krahët deri tek bërrylat duke filluar nga krahu i djathtë.

Kërkesat e Namazit

Ekzistojnë dymbëdhjetë kërkesa që duhen plotësuar në mënyrë që një namaz të konsiderohet i vlefshëm; gjashtë kërkesat e para quhen Kushtet e Namazit dhe ato duhen plotësuar përpara faljes së tij, ndërsa gjashtë të tjerat quhen Shtyllat e Namazit, të cilat duhen plotësuar gjatë faljes së tij.

Kushtet e Namazit

1. Marrja e abdestit

2. Sigurimi që trupi, rrobat dhe zona në të cilën ju do të falni namaz janë të pastra.

3. Të veshurit siç duhet në mënyrë që pjesët e trupit që duhen mbuluar të jenë të mbuluara (burrat duhet të mbulojnë trupin të paktën që nga kërthiza e deri tek gjunjët, ndërsa gratë duhet të mbulojnë gjithë trupin, me përjashtim të fytyrës, duarve dhe këmbëve).

4. Falja e namazit në kohën e duhur (në rast se për ndonjë arsye një person nuk mund ta falë namazin në kohën e caktuar ai mund të falet më vonë).

5. Falja e namazit në drejtim të Kibles (Qabes).

6. Bërja e nijetit për namazin përkatës.

Shtyllat e Namazit

1. Fillimi duke marrë tekbirin fillestar (iftitah) me fjalët “Allahu ekber” (Allahu është më i Madhi)

2. Qëndrimi në këmbë (kijam).

3. Recitimi i pjesëve nga Kur’ani

4. Përkulja dhe vendosja e duarve në gjunjë (ruku)

5. Rënia përdhe (vendosja e fytyrës në tokë duke u gjunjëzuar, sexhde)

6. Qëndrimi i ulur në gjunjë (teshehud).

Falja e namazit – një shembull në dy rekate:

Duke përjashtuar disa ndryshime të vogla, si burrat ashtu edhe gratë e falin namazin në të njëjtën mënyrë. Megjithëse nuk janë të detyrueshme, është e pëlqyeshme të kihen parasysh këto ndryshime të cilat janë theksuar më poshtë.

{Fragmente të ajeteve kur’anore dhe lutjeve të tjera të përmendura në këtë pjesë, janë dhënë në fund të librit.}

• Qëndrojmë në këmbë në një vend të pastër me fytyrë nga Kibla dhe bëjmë nijetin e faljes, duke specifikuar emrin e namazit që duam të falim: “Unë po fal namazin e sunetit në emër të Allahut.” Në qoftë se jemi duke u falur me xhemat, shtojmë edhe “…pas këtij imami.”

• Themi tekbirin fillestar: “Allahu ekber”

Burrat: kur thuhet “Allahu ekber,” ngrihen duart deri tek veshët me pëllëmbët e hapura të drejtuara Kiblës. Pastaj vendosen duart të mbledhura nën kërthizë, e djathta mbi të majtën, duke rrethuar kyçin e dorës së majtë me gishtat e dorës së djathtë. Sytë mbahen të fiksuar në vendin ku do të vihet koka gjatë sexhdes.

Gratë: kur thuhet “Allahu ekber” ngrihen duart në lartësinë e supeve. Bashkohen gishtat, pëllëmbët janë të hapura dhe të drejtuara nga Kibla. Pastaj vendosen duart në kraharor, e djathta mbi të majtën por nuk rrethohet kyçi i dorës së majtë si tek burrat. Gishtat mbahen të bashkuar. Sytë mbahen të fiksuar në vendin ku do të vihet koka gjatë sexhdes.

1. Gjatë qëndrimit në këmbë lexohet Subhaneke dhe Fatihaja (Sureja që hap Kur’anin), e pasuar nga një pjesë tjetër nga Kur’ani (një Sure, ose minimumi tre ajete të një Sureje). Ky lloj recitimi i bërë kur personi qëndron në këmbë quhet kiraet. Ju lutem kini parasysh që në rekatin e parë përpara Fatihasë thuhet “Eudhu bil’lahi minesh shejtani rraxhim, Bismil’lahi Rrahmani Rrahim.”

2. Pas kiraet-it vjen ruku-ja (përkulja). Thuhet “Allahu ekber,” lëshohen duart anash dhe bëhet përkulja.

Burrat: Bëhet një përkulje e plotë. Duhet të sigurohemi që koka dhe shpina të jenë në vijë të drejtë. Duart vendosen mbi gjunjë duke i mbajtur gishtat e hapur.

Gratë: Bëhet një përkulje e lehtë e kokës në mënyrë që shpina të jetë paksa e përkulur, koka duhet mbajtur më lart sesa pjesa e poshtme e kurrizit. Gjunjët duhet të jenë paksa të përthyer. Pastaj vendosen duart mbi gjunjë duke mbajtur gishtat të hapur.

3. Thuhet tre herë “Subhane Rabbije’l Adhim” (Lavdia i takon Zotit Tim, më të Madhit).

4. Pastaj ngrihemi nga rukuja duke thënë “Semi Allahu limen hamideh” (Allahu e dëgjon atë që e falenderon) gjatë ngritjes; duart vihen anash trupit dhe thuhet “Rabbena ve lekel hamd” (Zoti ynë, falenderimi të qoftë Ty).

5. Thuhet “Allahu ekber” dhe pastaj bihet në sexhde. Vendoset koka midis duarve dhe sigurohemi nëse si balli ashtu edhe hunda të kenë prekur tokën. Gishtat e këmbëve duhet të jenë të përthyer në mënyrë që pjesa e poshtme e tyre të jetë e takuar me tokën.

Burrat: Vendosen bërrylat në mënyrë të tillë që ato të mos jenë në kontakt me tokën ose me pjesët e trupit tuaj. Duhet të sigurohemi që thembrat t’i kemi të bashkuara.

Gratë: Vendosen bërrylat në mënyrë të tillë që ato të jenë në kontakt me tokën. Barku duhet të takojë gjunjët.

6. Thuhet “Subhane Rabbije’l A’la” (Lavdia është për Zotin Tim, më të Lartin) tri herë kur vendosim ballin në tokë.

7. Thuhet “Allahu ekber,” ngrihemi nga sexhdja në pozicionin e uljes në gjunjë, presim për një moment dhe themi përsëri “Allahu ekber” dhe bëjmë një sexhde tjetër.

8. Themi “Allahu ekber” dhe ngrihemi për rekatin e dytë.

9. Recitohet “Bismil’lahi Rrahmani Rrahim” dhe Fatihaja, të pasuara nga një pjesë nga Kur’ani dhe përsëriten rukuja dhe sexhdja.

10. Pas sexhdes së dytë qëndrohet në gjunjë. Në varësi të numrit të rekateve në një namaz të caktuar ulja bëhet pas rekatit të dytë, të tretë apo të katërt.

11. Vendosen gishtat e pëllëmbëve mbi gjunjë. Pastaj thuhen lutjet: “Ettehijati,” “Allahumme Sal’li-Barik” dhe “Rabbena”, ndërsa jemi të ulur mbi gjunjë.

Burrat: Këmba e djathtë vendoset vertikalisht, me gishtat e saj të drejtuara nga Kibla.

Gratë: Të dy këmbët kthehen nga e djathta. Kofsha e majtë duhet të prekë tokën.

12. Namazi përfundon duke dhënë një urim paqeje. Kthehet fytyra nga ana e djathtë dhe thuhet “esselamu alejkum ve rahmetullah” (paqja dhe mëshira e Allahut qoftë mbi ju). Pastaj kthehet fytyra nga ana e majtë dhe thuhet e njëjta gjë.

Agjërimi i Ramazanit

Fjala saum në arabisht, është ekuivalentja e fjalës “agjërim” dhe ka kuptimin e “të qëndruarit pa u ushqyer.” Agjërimi në praktikën Islame nënkupton largimin vullnetar nga dëshirat e epshit, duke hequr dorë vullnetarisht nga ushqimet, pijet dhe marrëdhëniet seksuale, që nga momenti i hyrjes së vaktit të sabahut e deri në perëndim të diellit, me qëllim forcimin e disiplinës dhe vetëkontrollit shpirtëror.

Agjërimi në praktikën islame hyri në muajin Shaban (muajin e tetë të kalendarit Islam), të vitit të dytë pas emigrimit të Profetit në Medine.

Agjërimi i muajit të Ramazanit (muaji i nëntë sipas kalendarit Islam), përbën një nga pesë shtyllat e Islamit; ai urdhërohet në Kur’an, prandaj është një praktikë e detyrueshme. Në Kur’an çështjet janë trajtuar në mënyrë të përgjithshme. Ishte Profeti Muhamed, ai i cili dha shpjegime të detajuara në lidhje me urdhëresat fetare të dhëna në Kur’an, sepse ai ishte interpretuesi i parë dhe më i madh i Librit të Shenjtë. Rëndësia e agjërimit në Kur’an theksohet qartë në ajetin në vijim:

O ju që besuat, agjërimi u është bërë obligim sikurse ishte obligim edhe i atyre që ishin para jush kështu që të bëheni të devotshëm. (Bekare 2:183)

Ky ajet gjithashtu aludon për faktin se agjërimi qe një praktikë e urdhëruar për besimtarët përpara ardhjes së Islamit. Origjina e tij mund të gjendet në gjurmët e feve të mëparshme. Pavarësisht disa ndryshimeve në lidhje me praktikimin e agjërimit në sisteme të ndryshme besimi, agjërimi si një institucion i arsyes shpirtërore, përbën një praktikë të përbashkët të të gjitha feve dhe është i përcaktuar si në Hebraizëm ashtu edhe në Krishtërim. Inxhili (Ungjilli) thekson se si Isai (a.s.) ashtu edhe Musai, Danieli, Iljasi dhe Davudi (a.s.), që të gjithë kanë agjëruar. Musait (a.s.) iu dha Libri pasi agjëroi për dyzet ditë. Po kështu, Isai (a.s.) agjëroi për dyzet ditë me radhë në shkretëtirë përpara se të thirrej për të kryer misionin e tij. Profeti Davud (a.s.), agjëronte çdo dy ditë. Ky agjërim i Davudit konsiderohet si një nga më të vlefshmit të rekomanduar nga praktikat Islame. Megjithëse tashmë jo i praktikuar nga shumica e kristianëve, agjërimi mbahet në një formë ose në një tjetër nga Katolikët Romanë, Kristianët Ortodoksë dhe në shumicën e sekteve Protestante, në të cilat konsiderohet si një përvojë shpirtërore personale.

Qëllimi i vetëm i agjërimit në Islam është kërkimi i kënaqësisë së Zotit me anë të bindjes ndaj Urdhrave të Tij. Nuk është qëllimi vetëm tek kufizimi i ushqimit të tepërt apo pastrimi i trupit nga lëndët toksike. Agjërimi i ndihmon muslimanët të pajisen me mëshirë, si një mënyrë për të qenë gjithmonë të vetëdijshëm për urdhrat e Allahut, për të bërë vepra të mira dhe për ta ruajtur vetveten nga e keqja.

Njerëzit të cilët janë përkohësisht të sëmurë apo në udhëtim, mund ta prishin përkohësisht agjërimin e tyre, por ata duhet t’i zëvendësojnë ditët e lëna mangët. Gratë gjatë periudhës së menstruacioneve dhe ato lehona nuk agjërojnë, ndaj ata duhet t’i zëvendësojnë më pas ato ditë që u mungojnë, për të plotësuar numrin. Njerëzit me sëmundje kronike duhet të ushqejnë një person të varfër për çdo ditë që lënë pa agjëruar dhe nuk janë të detyruar t’i zëvendësojnë ato. Dijetarët bien dakord në mendimin që gratë lehona dhe shtatzëna, të cilat kanë frikë për shëndetin e tyre apo për shëndetin e fëmijëve të tyre, mund të mos agjërojnë derisa kushtet t’ia lejojnë një gjë të tillë. Dijetarët ndahen vetëm në opinionet e tyre në lidhje me atë se a duhet ti zëvendësojnë këto gra ndonjëherë ato ditë apo duhet të ushqejnë një të varfër.

Agjërimi i zvogëlon dëshirat e një personi. Ai e stërvit atë për të qenë më i vetëpërmbajtur dhe e mëson të jetë më i kujdesshëm me vetveten. Në qoftë se dikush është në gjendje të heqë dorë nga ato që i lejohen për një kohë të kufizuar, atëherë ai është gjithashtu në gjendje të heqë dorë edhe nga ato gjëra që nuk i lejohen. Agjërimi e zhvendos vëmendjen nga nevojat trupore tek ato shpirtërore. Kjo zhvendosje vëmendjeje është pjesë përbërëse e Ramazanit, duke i bërë njerëzit të shpenzojnë më tepër kohë në leximin e Kur’anit dhe në faljen e namazeve nafile (suplementare). Në mënyrë që agjërimi të shpërblehet, heqja dorë nga ushqimet dhe pijet, duhet të shoqërohet nga heqja dorë edhe prej veprimeve të paligjshme. Profeti ka thënë: “Kushdo që nuk heq dorë nga fjalët dhe veprat e këqija, Allahu nuk ka nevojë për qëndrimin e tij pa ngrënë e pa pirë.”³⁸

Ndjesia e urisë që lind natyrshëm gjatë agjërimit, e bën gjithashtu një person t’ia kuptojë vështirësitë atyre të cilët janë të uritur jo për zgjedhjen e tyre, por sepse nuk mund të gjejnë ushqim të mjaftueshëm, prandaj Ramazani shndërrohet në një muaj të bamirësisë krahas të qenit muaji i agjërimit.

Agjërimi është i detyrueshëm për muslimanët e rritur dhe të shëndetshëm vetëm në Ramazan. Megjithatë ekzistojnë edhe ditë të tjera kur ai rekomandohet të mbahet siç janë: tri ditët e mesme të çdo muaji si dhe çdo të hënë dhe të enjte. Agjërimi i rregullt, ndihmon në mbajtjen e gjendjes mendore në atë nivel sikurse në muajin e Ramazanit.

Muaji i Ramazanit që në të (filloi të) shpallej Kur’ani, që është udhërrëfyes për njerëzit dhe sqarues i rrugës së drejtë dhe dallues (i të vërtetës nga gënjeshtra). E kush e përjeton prej jush këtë muaj, le të agjërojë, ndërsa kush është i sëmurë ose në udhëtim, le të agjërojë aq ditë nga ditët e mëvonshme. Allahu me këtë dëshiron lehtësim për ju, e nuk dëshiron vështirësim për ju. (Të agjëroni ditët e lëshuara më vonë) Që të plotësoni numrin, të madhëroni Allahun për atë se ju udhëzoi dhe që falënderoni. (Bekare 2:185)

Zekati (Lëmosha Pastruese)

Bamirësia shprehet në Islam në forma të ndryshme. Ndërsa sadakaja (bamirësia) është një akt vullnetar, zekati është një detyrim për çdo musliman i cili zotëron një nivel të caktuar pasurie. Fjala zekat rrjedh nga fjala tezekka që do të thotë “të pastrosh diçka.” Prandaj zekati nënkupton mbajtjen e pasurisë të pastër dhe të shenjtë duke u dhënë 2.5 përqind të saj të varfërve. Rrjedhimisht ky akt e bën besimtarin dhe pasurinë e tij të qëndrojë përherë në nivele pastërtie dhe sinqeriteti (Tevbe 9:103). Zekati është një shtyllë shumë e rëndësishme e praktikës Islame dhe kjo vërtetohet nga barazimi që i bëhet asaj me namazin, gjithsej 82 herë në Kur’an.

Bamirësia është një virtyt i nxitur nga të gjitha fetë hyjnore të shpallura më parë dhe nga të gjitha sistemet e tjera të besimit. Islami nuk e ndalon fitimin e pasurisë, gjë e cila është në natyrën e njerëzve, por Islami i nxit të pasurit ta ndajnë pasurinë e tyre me të varfërit. Allahu është i vetmi pronar i vërtetë i gjithçkaje, ndaj Ai u ka dhënë një farë të drejte edhe të varfërve në pasurinë e të pasurve, prandaj pretendimi i dikujt se çdo gjë që zotëron i përket atij dhe refuzimi për ta ndarë pasurinë me të varfërit, përbën në fakt sekuestrim të të drejtës së të varfërve dhe shkelje të të drejtave të njeriut.

Djalli ju frikëson nga varfëria dhe ju urdhëron për të këqija e Allahu ju garanton falje (mëkatesh) e begati; Allahu është dhurues i madh, Ai është i dijshëm. (Bekare 2:268)

Allahu nga ana tjetër ka premtuar se pasuria nuk do të pakësohet kurrë për shkak të dhënies së lëmoshës.

Thuaj: “S’ka dyshim se Zoti im është Ai që i jep furnizim të begatshëm atij që do nga robërit e vet dhe Ai ia pakëson atij, e çka do që të jepni, Ai e kompenson atë dhe Ai është dhuruesi më i madh. (Sebe 34:39)

Zekati përbën një formë të detyrueshme bamirësie të marrë nga kursimet e një personi. Ai nuk është një taksë mbi të ardhurat, por një taksë mbi kursimet. Përfituesit më të mëdhenj të tij janë punëtorët e varfër të cilët nuk mund t’i plotësojnë të gjitha nevojat e tyre pa njëfarë ndihme shtesë, si dhe të mjerët të cilët nuk janë në gjendje të sigurojnë as edhe mjetet bazë të jetesës. Ai përdoret gjithashtu për të paguar borxhet e atyre të cilët nuk kanë mundësi t’i paguajnë vetë, për lirimin e skllevërve dhe të robërve të luftës.

Zekati është gjithashtu një virtyt i rëndësishëm i muslimanëve dhe Allahu i paralajmëron ato që nuk e japin atë se do të kenë “një ndëshkim të dhimbshëm,” siç përshkruhet edhe në ajetin e mëposhtëm kur’anor.

Besimtarët dhe besimtaret janë të dashur për njëri-tjetrin, urdhërojnë për të mirë e ndalojnë nga e keqja, e falin namazin dhe japin zekatin, respektojnë Allahun dhe të Dërguarin e Tij. Të tillët do ti mëshirojë Allahu. Allahu është ngadhënjyes, i urtë. (Tevbe 9:71)

Ata të cilët e ruajnë arin e argjendin e nuk e japin për rrugën e Allahut, lajmëroji për një dënim të dhimbshëm. (Tevbe 9:34)

Haxhi

Për hir të Allahut, vizita e shtëpisë (Qabes) është obligim për atë që ka mundësi udhëtimi te ajo, e kush nuk e beson (ai nuk e viziton); Allahu nuk ka nevojë për (ibadetin që bëjnë) njerëzit. (Ali Imran 3:97)

Shtylla e pestë dhe e fundit e Islamit, Haxhi, konsiston në kryerjen e një udhëtimi në Mekë për t’iu bashkangjitur xhematit më të madh njerëzor në tokë. Haxhi është një udhëtim i shenjtë nga materialja tek shpirtërorja dhe përbën një përkujtim të faktit se ne jemi vetëm udhëtarë në këtë botë. Haxhi është një nënshtrim i plotë i besimtarit ndaj Allahut dhe përbën një namaz universal në të cilin besimtarët i heqin rrobat e tyre të zakonshme dhe veshin rroba të thjeshta derisa të gjithë të pranishmit të arrijnë ta shikojnë njëri-tjetrin me mëshirë dhe përulësi. Ai përshkruhet më së miri me fjalët që pelegrinët shqiptojnë në momentin kur janë duke u rrotulluar rreth Qabes në tavaf:

Këtu jam o Allah, këtu jam, në shërbimin Tënd.

Ti je i pashoq. Ty të takojnë të gjitha falenderimet dhe lavdërimet, dhe i Yti është i gjithë sundimi.

Ti je i pashoq.

…”Zoti ynë na jep të mira në këtë jetë, të mira edhe në botën tjetër dhe na ruaj prej dënimit me zjarr!” (Bekare 2:201)

Kur u ndërtua Qabja për herë të dytë pas Ademit (a.s.) nga Profeti Ibrahim (a.s.) dhe i biri Ismaili (paqja qoftë mbi ta), Allahu e urdhëroi Ibrahimin t’i bënte thirrje njerëzimit për ta madhëruar Atë, duke vizituar Shtëpinë e Tij (Bejtullah). Kjo thirrje përbën një detyrim për të gjithë muslimanët të cilët janë në gjendje ta përballojnë atë të paktën një herë në jetën e tyre.

Përkujtoje kur Ne e udhëzuam Ibrahimin për në vendin e shtëpisë (Qabes); Të mos më përshkruajë Mua shok, pastroje shtëpinë Time për ata që e vizitojnë (bëjnë tavaf), që qëndrojnë në këmbë duke u falur, përkulur dhe që bëjnë sexhde. Dhe thirr ndër njerëz për haxhin, se të vijnë ty këmbësorë edhe kalorës me deve të rraskapitura që vijnë prej rrugëve të largëta. (Haxh 22:26-27).

Haxhi përbën një pikë kthese në ecurinë shpirtërore të besimtarëve. Kur viziton Qaben, shtëpinë e parë të adhurimit të ndërtuar me urdhrin e Allahut, një pelegrin takon Ademin, babanë e njerëzimit; ndjen gëzimin që një udhëtar ndjen kur kthehet në shtëpi; bëhet dëshmitar për faktin se cilësitë tokësore si raca, prejardhja, statusi, bukuria dhe rinia nuk janë asgjë tjetër përveçse tituj të përkohshëm, të destinuar të humbasin. Ai do të përjetojë në ato momente një episod nga shfaqja e madhe e Ditës së Ringjalljes, ditë në të cilën atij do t’i duhet të japë llogari përpara Zotit tonë për gjithçka ka bërë në jetë. Kjo është arsyeja përse Qabja është “pika e referimit” për njerëzit shumica e të cilëve bëjnë një jetë edhe më të virtytshme pas haxhit.

Allahu e bëri Qaben, Shtëpinë e Shenjtë, vend jetësimi për njerëz. (Maide 5:97)

Bediuzzaman Said Nursi e përshkruan haxhin në këtë mënyrë:

Haxhi shpreh një akt adhurimi të shkallës më të lartë të mundshme. Ai është çelësi që ua hap shumë dyer të prezantimit të mbretërisë universale hyjnore pelegrinëve. Ai paraqet horizontet e Madhështisë Hyjnore të cilat ne nuk arrijmë t’i shohim ndryshe. Nderimi i thellë dhe mahnitja, ndjenja që përjetojmë përballë madhështisë së Mbretërisë Hyjnore (e shkaktuar prej ndjenjës së adhurimit dhe gatishmërisë për të shërbyer), si dhe shkallët e prezantimeve të pashfletuara në zemrat dhe imagjinatën e tyre (të përjetuara duke kryer ritualet e haxhit), mund të përjetohen vetëm duke përsëritur vazhdimisht: “Allahu është më i Madhi.” Vetëm kjo frazë mund t’ia shprehë një shkallë të tillë manifestimi njerëzimit. (Fjala e Gjashtëmbëdhjetë, Rrezja e katërt)

Një përshkrim i shkurtër i ritualeve

E thënë shkurt, haxhi është një bashkësi ritualesh të kryera në Mekë dhe në disa rrethina të shenjta rreth saj, në dy javët e para të muajit të Dhulhixhes (muaji i dymbëdhjetë i kalendarit hixhri). Pelegrinët hyjnë në vendin e shenjtë në gjendje ihrami, d.m.th. me objektivin për ta kryer vizitën duke zbatuar disa rregulla të caktuara. Në fakt, ritualet e kryera gjatë haxhit datojnë që përpara shekullit të shtatë kur fesë iu dha trajta e saj përfundimtare. Gjatë haxhit, pelegrinët përkujtojnë ribashkimin e Profetit Adem dhe Havasë, si dhe faljen e tyre nga Allahu në Fushën e Arafatit dhe në Malin e Mëshirës, ndërsa përshkojnë të njëjtën rrugë ndërmjet kodrave Safa dhe Merve, të cilën pati përshkuar Haxherja, gruaja e Profetit Ibrahim, kur po kërkonte ujë për djalin e saj Ismail.

Më hollësisht, haxhi përmban ritualet e mëposhtme:

• Ihrami: Qenia në gjendjen e ihramit nënkupton moskryerjen e punëve të ndaluara gjatë kohës së haxhit (marrëdhëniet seksuale, grindjet, veshja e rrobave të qepura, vrasja e kafshëve, prerja e bimëve dhe e pemëve). Burrat veshin një uniformë karakteristike për këtë ritual të përbërë prej dy copave të bardha të paqepura fabrikisht.

• Vakfe: Përfshin qëndrimin në Arafat deri në mbrëmjen e ditës së nëntë të Dhulhixhes, natën e Kurban Bajramit, qëndrimin në Muzdelife në kohën ndërmjet agimit dhe lindjes së diellit në ditën e Bajramit për të paktën një orë. Muzdelife ndodhet rreth njëzet kilometra larg nga Meka dhe dhjetë kilometra larg nga Arafati.

• Tavafi: Përbën kryerjen e shtatë rrotullimeve rreth Qabes

• Sa’j: Nënkupton një ecje të shpejtë ndërmjet kodrave të Safas dhe Mervesë pranë Qabes.

• Xhemerati: Është goditja me nga shtatë gurë të vegjël e secilës nga shtatë kolonat prej guri (xhemerat) në Mina, aty ku Profeti Ibrahim kundërshtoi djallin.

• Therja e  një kurbani brenda tri ditëve duke filluar që nga momenti i goditjes së shtyllave me gurë në ditën e parë të Bajramit, dhe qethja ose rruarja e flokëve brenda rrethinave të shenjta të Mekës. Grave u duhet vetëm t’i shkurtojnë paksa flokët.

Përfundim

Islami përbën manualin hyjnor të veprimit në këtë botë, në mënyrë që ajo të funksionojë në mënyrën më të thjeshtë të mundshme. Ajo është një fe shumë e lehtë për t’u praktikuar dhe në përputhje të plotë me strukturën natyrale të njerëzve dhe të mbarë gjithësisë. Nëpërmjet këtij formati që ju rrezatuam, ky libër ka për qëllim që të bëjë vetëm një hyrje në Islam. Megjithëse ai i mbulon të gjitha fushat e themeleve të besimit dhe praktikimit të Islamit, ne u bëjmë thirrje lexuesve ta studiojnë më thellë atë, duke lexuar Kur’anin e shenjtë si dhe duke shfletuar botimet e tjera të dijetarëve, me qëllim që të arrihet në një kuptim më të thellë të kësaj feje.

Shtojcë I – Gjëra të ndaluara dhe gjëra të lejuara

Jeta në Islam e pajisur me adhurim (ibadet) si dhe marrëdhëniet shoqërore, drejtojnë të gjitha aspektet e jetës së individit. Ligji Islam i sistemon të gjitha veprimet njerëzore sipas kategorive që janë: veprime të detyrueshme (farzet), veprime të ndaluara (haram), veprime jo të pëlqyeshme (mekruh) dhe veprime të lejuara (mubah). Këtu ne do t’u hedhim një vështrim të shkurtër veprimeve të ndaluara.

Në kundërshtim me perceptimin e përgjithshëm, Islami i lejon një hapësirë të gjerë veprimi besimtarëve, në mënyrë që ata të jetojnë në mirëqenie pa bërë asnjë shkelje. Bediuzzaman Said Nursi e sqaron këtë pikë në mënyrë mjaft koncize: “Kufijtë e së lejuarës janë të gjera dhe të përshtatshme për dëshirat tona, ndaj nuk është nevoja të zhytemi tek gjërat e ndaluara.” Islami e pranon se çdo gjë që Zoti ka krijuar, është në thelb për të mirën e njerëzimit dhe e ligjshme (hallall), përderisa nuk është ndaluar nga Kur’ani ose Profeti. Gjërat e ndaluara në Islam mund të renditen shkurtimisht si vijon:

• Ngrënia e mishit të disa kafshëve të caktuara siç janë mishi i derrit, mishi i ngordhur, mishi i kafshëve mishngrënëse, mishi i zogjve me kthetra, i amfibëve, i zvarranikëve si dhe mishi i kafshëve të therura në emër të dikujt tjetër përveç Zotit.

• Konsumimi i lëndëve dehëse si alkooli, droga etj., dhe i gjërave të tjera të dëmshme. Një musliman duhet të jetë gjithmonë plotësisht i kthjellët dhe i ndërgjegjshëm për Zotin e tij dhe të jetë në gjendje t’i drejtohet Zotit të Madhëruar gjatë gjithë kohës, në veçanti gjatë kohës së namazeve. Dëmet që alkooli apo pijet e tjera dehëse i shkaktojnë individit dhe shoqërisë, janë të panumërta dhe të pallogaritshme.

• Zgjedhja me kujdes e veshjes. Islami nxit modestinë, prandaj veshjet ekstravagante dhe dëshira për t’u dukur janë të ndaluara. Si burrat ashtu edhe gratë duhet të jenë gjithashtu të kujdesshëm për të mos u veshur në mënyrë të tillë që të tundojnë seksin e kundërt, si për shembull, me anë të veshjeve transparente ose të shkurtra. Pra trupi duhet të jetë i mbuluar siç duhet, në përputhje me etikën Islame.

• Shmangia nga të gjitha format e bixhozit dhe kamatës siç janë interesi i huave dhe lojërat e fatit.

Shtojcë II – Islami dhe kultura

Islami sot është i përhapur në të gjithë botën, në qindra vende të ndryshme, në etni dhe grupe racore të ndryshme. Muslimanët janë të bashkuar nën flamurin e Islamit dhe e mirëpresin njëri-tjetrin si pjesëtarë të së njëjtës familje. Pavarësisht aderimit në disa kultura me vlera të veçanta, ata ende përjetojnë një diversitet të pasur dhe mbeten thelbësisht të lidhur nëpërmjet të njëjtit sistem besimi dhe të njëjtave pikëpamje. Muslimanët mund të përshtaten me normat sociale të shoqërive të tyre, të cilat janë zhvilluar përgjatë shekujve si rrjedhojë e faktorëve rajonalë siç janë klima, industria, trashëgimia, shijet kombëtare etj. Ndryshimet e shfaqura janë të gjitha të pranueshme me kusht që ato të mos jenë të ndaluara shprehimisht nga Islami.